Министерство высшего и среднего специального образования республики узбекистан

Qo’zg’atishni kuchaytirishli va kuchsizlashtirishli QARlarning qo’llash.

Avtomatik rostlagichlar butun o’tkinchi jarayon davomida dinamik turg’unlikka sezilarli ta’sir etadi. Qisqa tutashuv davrida qo’zg’atish tokining ortishi xali sezilarli natijalarni berib ulgurmaydi. Shikastlangan joyni uzishdan bevosita keyingi, asinxron motorlarning sirpanishini tezda kamaytirish va generatorlarni tormozlash juda muhim bo’lgan davrda QARning qiymati juda yuqori bo’ladi. Agar chayqalishning birinchi siklida sistema turg’unligicha qolsa, u holda keyingi sikllarda, QAR mavjud bo’lgan taqdirda, turg’unlikning buzilishi amalda sodir bo’lmaydi.

O’tkinchi jarayonlarning xarakteriga eng yuqori kuchlanish (kuchaytirishning karraligi n) va qo’zg’atishning vaqt doimiysi T_e ta’sir etadi.

Dinamik turg’unlik shartlari bo’yicha uzatiluvchi eng katta quvvat chegarasining qo’zg’atishning ortib borishi bilan oshishi T_e qanchalik kichik bo’lsa, shunchalik sezilarlidir (11.2- rasm).

11.2- rasm. Eng katta qo’zg’atish n va qo’zg’atkichning vaqt doimiysi T_e ning chegaraviy quvvatga ta’siri.
Yuqorida ta’kidlab o’tilganidek, qo’zg’atish parametrlarining eng yuqori qiymatlari qo’zg’atish sistemasining tuzilishi va quvvatiga bog’liqdir. Dinamik turg’unlikni oshirishda qo’zg’atish toki va kuchlanishining eng yuqori qiymatlari sezilarli ahamiyatga ega:

va kuchlanishning ortib borish tezligi.

Shuni belgilash lozimki, tebranishlarni yo’qotish uchun nafaqat qo’zg’atishni kuchaytirish, balki o’z vaqtida qo’zg’atish kuchlanishini kamaytirish ham qo’llaniladi.

Qo’zg’atishni kuchlanish vektorlari orasidagi burchakning ikkinchi tartibli xosilasi bo’yicha rostlash juda effektli hisoblanadi. Buning sababini quyidagicha xulosalash – ya’ni generatorlar rotorlari orasidagi siljish burchagi bo’yicha olingan ikkinchi tartibli xosila generator o’qidagi ortiqcha momentga proporsionaligidir

Shuning uchun rostlashning ta’siri o’tkinchi jarayon va chayqalishni chiqiradigan sababga mos keladi. Qo’zg’atish tokini va mos ravishda elektromagnit momentni generator rotori tezlashganda ko’paytirib, u tormozlanganda kamaytirish kerak.