Министерство высшего и среднего специального образования республики узбекистан ўзбекистон республикаси

ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ВА ҚУРИЛИШ МАТЕРИАЛЛАРИНИ 
“АЁЛЛАР МАДАНИЙ-МАЪРИФИЙ МАРКАЗИ”НИ ЯРАТИШДА ҚЎЛЛАШ 
Якубова Ҳ.Б. 1- босқич ―Бино ва иншоотлар архитектураси‖ мутахассислиги магистранти 
Якубов С.Ф. СамДАҚИ қошидаги минтақа синов марказининг катта илмий ходими 
 
Annotation 
The article hegklights questions about the use of new modern building materials such as 
aerated concrete products and plasterboard KNAUF company with the creation of the national 
women's cultural - educational center . 
Биз яратмоқчи бўлган Аѐллар маданий-маърифий маркази биноси ҳам шакли ва ҳам 
мазмуни бўйича ўта замонавий бўлмоғини бугунги кун ижтимоий ҳаѐт тарзи тақозо этмоқда. Бу 
шундай марказ бўлмоғи керакки у бинода республикамизнинг нозик таъбли, билимдон, 
интилувчан барча қизлари, келинлари ва барча ѐшдаги аѐллари ўзларига қизиқарли бўлган 
соҳаларда билимларини оширсин, муаммоларни еча олсин, саволларига жавоб топсин, хуллас 
маънавий-марифий камол топиши мукаммаллансин. Бинода кўплаб тўгараклар, кутубхона, 
интернет-клуб, фаоллар зали, гинеколог ва психолог, юристлар маслаҳат хоналари ва бошқа 
хоналар жойлашади. Ҳатто вақтинчалик (2-3 соатга мўлжалланган) болали аѐлларнинг 
фарзанди билан шуғулланиш хоналари ажратилади. Бинонинг ташқи кўриниши, интерьерининг 
замонавий кўринишдаги ечимлари, унинг конструкциясида ҳам замонавий материаллардан 
фойдаланишни тақозо этади. 
Бугунги кунда қурилишда катта куч билан янги технологиялар кириб келмоқда. Бу 
технологияларнинг бири, ҳозирда иккинчи ҳаѐтга эга бўлган пенобетондир. Ушбу енгил 
бетоннинг қурилишда қўллаш тоборо кенг тарқалмоқда. Бу материалдан бетон блоклар, ташқи 
ва ички тўсиқ деворлари, томѐпма ва ораѐпма бетон плиталарни ясашда фойдаланилади. 
Шунингдек пенобетон хоҳлаган ўлчамдаги йиғма панеллар, қуйма деворлар, боғ безаклари ва 

---

43 
бошқа жойларда ҳам ишлатилади. Пенобетон қавати билан сопол плиткалар, мармар 
тўшамалар ва цемент плиткаларини текислаб қотириш мумкин. 
Пенобетоннинг иссиқликни асраш, товушдан изоляция қилиш хусусиятлари мавжуд. 
Бундай ѐпилманинг минимал қалинлиги 40 мм бўлади. Ундан эластик пол қопламаси, гилам, 
паркет, винил плитка полларни ўрнатишда фойдаланилади. 
Пенобетоннинг бошқа қурилиш материалларидан асосий фарқи, унинг иссиқликни 
сақлаш сифатидадир. 30 см пенобетон 75-90 см керамзитобетон ѐки 150-180 см ғиштнинг 
иссиқликни сақлаш сифатига тенгдир. Ўзбекистонда ғишт ва оғир бетондан иссиқлик асраши 3-
5 маротаба ортиқ бўлган пенобетондан тайѐрланган қурилиш материаллари: блоклар, тўсиқ 
деворлари, девор панеллари ишлаб чиқарила бошланган. Аммо ўзининг ажойиб теплотехник 
хусусиятларига эга бўлган бу қурилиш материали тез тан олинмаган. 
Қурувчилар ғишт, темирбетон, ѐғочни ишлатишни кўпроқ маъқул кўришган. Афсуски 
баъзилар ҳозиргача пенобетоннинг конструктив мустаҳкамлигига ишонишмайди. Ўтказилган 
тажрибалар анъанавий қурилиш материаллари хоналар иссиқлик сақлашини ишончли 
таъминламаслигини кўрсатди. Тўсиқ деворларнинг бу характеристикасини ошириш учун 
конструкциянинг қалинлигини ошириш керак бўлади. Бу эса ортиқча харажатлар 
сарфланишига олиб келади. Шунда, 70 йил олдин ихтиро этилган пенобетон ҳақида эслашди. 
Пенобетон устида аниқ тадқиқот ўтқазиш мақсадида қуйидаги тажриба ўтказилди: икки хил 
девор, бири ғиштдан, иккинчиси пенобетондан терилди. Иссиқликни сақлаш учун ғишт девор 
пенобетондан 5 маротаба қалин бўлиши кераклиги аниқланди. Шундан кейин пенобетоннинг 
ишлаб чиқаришда кенг қўлланиши бошланди. 
Бизнинг ―Аѐллар маданий-маърифий маркази‖ биносида ҳам хоналарнинг кўплиги боис 
улар орасидаги тўсиқларни пенобетондан бажарилши мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз. 
Навбатдаги замонавий қурилиш материалининг интерьерда қўлланиладигани ГКК-гипсакартон 
қоплама-ѐнмайдиган гипс ўзакли ва бутун юзаси, ѐн қиррасидан ташқари картон қоғози билан 
елимланган варақадан иборат маҳсулотдир. Ушбу материал билан текис юзаларни ҳосил 
қилиш, барча турдаги пардозлаш ишларини амалга ошириш, юқори талабдаги мустаҳкамлик, 
товуш ҳимояси, ҳамда ѐнғинбардошликни таъминлаш учун қўлланилади. 
Германия стандартлари асосидаги КНАУФ шифт қопламалари тизимидаги гипсокартон 
ва гипстолали осма шифтлар намлиги қуруқ, меъѐрий ва нам хоналарда қуйидаги мақсадларда 
қўлланилади: инженерлик тизимлари, жиҳозлари ва чиқиб турган қисмлар учун манзарали 
панел сифатида, интерьерларнинг меъморий-бадиий кўринишини яратиш учун, товуш 
изоляцияси хусусиятларини ошириш учун. 
―Қуруқ‖ қурилиш услубининг афзалликлари қуйидагилардан иборат: меҳнат харажатлари 
қисқартирилади, пойдеворга юк тушиш оғирлиги қисқаради, қурилиш конструкциялари 
буюмлари юқори аниқликда тайѐрланади, техник мақбуллаштирилган конструкцияларни 
яратиш имкониятини беради, конструкцияларнинг овоз ўтказиш ва ѐнғинга бардошлилигини 
оширади ва яхшилайди, ҳар хил турдаги меъморий ечимларни амалга ошириш, демонтаж 
қилишда кам меҳнат сарфланади. Кнауф-қоплама қуруқ қурилиш услуби элементи бўлиб, 
девор, устун пилеястр юзасини тез ва текис пардозлаш имкониятини беради. 
Юқорида келтирилган замонавий қурилиш материаллари, биз илмий ва амалий асослаб 
бераѐтган марказ биносининг муваффақиятли чиқишини таъминлайди деб ҳисоблаймиз. 
Адабиѐтлар : 
1. Архитектуравий композиция ва лойиҳалаш асослари. Уралов А.С., Рахимов А., Саидова 
Б.А. Сам. 2005.