Mineralogiya

A. Suvsiz sulfatlar

Tenardit – Na₂SO₄ Selestin – SrSO₄

Glauberit – Na₂Ca[SO₄]₂ Barit -BaSO₄
Angidrit – CaSO₄ Anglezit - PbSO₄
Murakkab sulьfatlar:

Broshantit – Cu₄[SO₄](OH)₆

Alunit - KH₃[SO₄]₂(OH)₆
Yarozit - KFe₃[SO₄] (OH)₆
Mirabilit – Na₂SO₄ · 10H₂O
Kizerit – KFe₃[SO₄]₂(OH)₆
Astraxanit – Na₂Mg[SO₄]₂ · 4H₂O
Gips – CaSO₄ · 2H₂O₄
Epsomit – MgSO₄ · 7H₂O
Butit - CuSO₄ · 7H₂O
Goslarit – ZnSO₄ · 7H₂O
Melanterit – FeSO₄ · 7H₂O
Morenozit - NiSO₄ · 7H₂O
Biberit – CoSO₄ · 7H₂O
Xalkantit – CuSO₄ · 5H₂O
Pikkeringit – MgAl[SO₄] · 22H₂O
Algonogen – Al₂[SO₄]₃ · 16H₂O
Mendosit -NaAl[SO₄]₂ · 12H₂O
Uranopilit –U₆O₁₂ (OH)₁₀ [SO₄] · 12H₂
Volframatlar va molibdatlar

Bu guruhga 15 dan ortiq minerallar kiradi. Ularning aksariyati volfram va molibden kislotalarining tuzlari. Minerallarning asosiy qismini Ca, Fe, kamroq Pb, Mn⁺², Cu⁺², kationlar tashkil qilib, ba`zan o`zaro izomorf qatorlarini hosil qiladi.

Volframat guruhiga gubnerit – MnWO – ferberit – FeWO₄ izomorf aralashma qatori minerallari kiradi. Bularning ko`p xususiyatlari bir-biriga juda yaqin va tabiatda ular keng tarqalgan.
Volframit (Mn,Fe)WO<sub>4</sub> . Yunoncha «bo`ri ko`pigi» ma`nosini anglatali. Bu mineral bilan aralashgan qalayi ma`danlarini eritganda, qalayi ustida ko`pik paydo bo`ladi. Shuning uchun mineralning nomi shu xususiyati asosida yuzaga kelgan. Ferberit – FeWO<sub>4</sub>, volframit – (Mn,Fe)WO<sub>4</sub>, gubnerit – MnWO<sub>4</sub> lar izomorf qatorining tarkibi o`zgaruvchan, ularning chegaralari quyidagicha: ferberit – 100-80%, volframit – 80-20% va gubneit – 20,0% ni tashkil etadi. Ular tarkibida ba`zan (Nb,Ta)<sub>2</sub>O<sub>6</sub> – 2,5%, CuO – 1,3% miqdorda aniqlangan.
Volframit monoklin singoniyali, tabiatda qalin tabletkasimon yoki prizmatik qiyofalarda va ba`zan yaxlit yirik donador agregatlar bo`lib uchraydi. Uning rangi - qora, gubnerit qizg`ishroq yoki binafsha rang, ferbergit esa qora bo`ladi. Yaltirashi oynadek, olmosdek, ba`zan yog`langandek tuyuladi. Mineralning qattiqligi – 5,5, solishtirma og`irligi – 7,5 gacha.
Volframit –gipogen mineral kontakt-metasomatik (skarn), greyzenlarda va yuqori haroratli gidrotermal jarayonlarda yuzaga keladi. U ancha barqaror mineral va kon atrofida sochilmalar hosil qiladi. Volframit aksariyat holda kassiterit, vismutli sulfidlar, vismutin, topaz, berill, molibdenit, magnetit, arsenopirit, pirit, jilbertitlar bilan birga assosiatsiyalarda uchraydi (Zabaykalye, Rossiya, Qozog`iston, Ta-yu, Kit-an, Xitoy, Vyetnam, Birma va AQSHning janubiy shtatlari). Volframit WO3 qazib olishda asosiy manbalardan biri.
Sheelit – CaWO<sub>4</sub>. Shved kimyogari K.V.Sheell nomi bilan atalgan. Tarkibi: SaO – 19,4%, WO<sub>3</sub> – 80,6%, aralashma holida MoO<sub>3</sub> - 10% gacha, CuO – 7% uchraydi. U trigonal singoniyali, tetragonal prizmali, yassi tabletkasimon ko`rinishda bo`ladi. Ma`danlarda noto`g`ri shaklli donalar, ba`zan yaxlit massalar holida topiladi. U rangsiz, sariq, yashil-sariq, qo`ng`ir, kulrang, yog`langandek tuyuladi va olmosdek yaltiraydi. Qattiqligi – 4,5, solishtirma og`irligi – 6,2, mo`rt, notekis yuzalar hosil qilib sinadi.
Sheelitning yirik konlari kontakt – metasomatik (skarn) sharoitda paydo bo`ladi. Bunday konlar nordon intruziv (granit, granodiorit) jinslarning karbonatlar bilan tutash joylarda yuzaga keladi. Odatda sheelit – monoklin piroksen (diopsid-gedenbergit qatori), granat va sulfid minerallari – xalkopirit, pirit, pirrotin, molibdenitlar bilan birga uchratish mumkin. Yirik konlari Sangdon, Koreya, Qo`ytosh, Ingichka, Langar - O`zbekiston.