Minerallar

Minerallar, ularning xossalari va xosil bo`lishi
REJA:

1. 
   Tabiatda ychraydigan minerallar turlari.
   
2. 
   Minerallarning xossalari haqida.
   
3. 
   Minerallarning xosil bo`lishi.
   
4. 
   Maos shkalasi, minerallar qattaqligini aniqlash.
   

Minerallar – ximiyaviy tarkibi va fizikaviy xossalri bilan farqlanuvchi tog` jinslari va rudalarning tarkibiy qismini tashkil qiluvchi bir yoki bir necha ximiyaviy elementdan tashkil topgan tabiiy ximiyaviy birikma. Xozirgi vaqtda bir qancha minerallar sun`iy usulda olingan, lekin sun`iy usulda olingan mineral maxsulotlarni tanlab bo`lmaydi, chunki ular uchramaydi va tabiiy xolda uchrashi mumkin xam emas.
Ko`pchilik minerallar qatti q kristall shaklida uchraydi. Ayrim xollarda kalloid qorishma, izomorf aralashma shuningdek suyuq va gazsimon shaklda uchraydi. Yuqorida aytib o`tganimizdek minerallar bir–biridan ximiyaviy tarkibi kristall strukturasi shuningdek fizikaviy tarkibi bilan farq qiladi. Xozirgi vakqda tabiatda 2,5 ming mineral ko`rinishi mavjud va taxminan shunchasi o`rganilgan. Tabiatdagi minerallar 25% silikatlar, 12% oksid va gidroksidlar, 13% sulfidlar, 8% fosfatlar, arsenatlar (vanadat) va 32% ini boshqa ximiyaviy birikmalar tashkil etadi. Yer po`stining 92% silikat oksid va gidroksid minerallardan tuzilgan.
Minerallarning barcha xossalarini o`rganuvchi geologiyaning aloxida bo`lishlari mineralogiya, ularning kristall xossalrini o`rganuvchi bo`limiga esa kristallografiya deyiladi.
Endi minerallarning xossalari bilan tanishib chiqamiz.


Fizik xossalari.

Minerallarning tashqi ko`rinishi. Minerallarning asosiy massasi nomuvofiq donador shaklida uchraydi, kristallari yaxshi rivojlangan minerallar tabiatda kam uchraydi. A. G. Betextin tabiatdagi minerallarni uch guruxga bo`ladi:

1. 
   pezometrik shakllar, bu shakldagi minerallar koordinatalar o`qining uchala yunalishi buyicha xam bir xilda o`sgan, misol uchun magnitning oktaedr shakli, piritning ko`b shakllari.
   
2. 
   Bir tomonga chizilgan shakllar, misol uchun prizmatik, ignasimon, ustunsimon shakllar,
   
3. 
   Ikki yunalish buyicha chuzilgan shakllar uchunchi yunalishni kalta saqlagan xolda, misol uchun tablitkasimon, plastinkasimon, qatlamsimon.