Минерал боғловчи моддалар ҳақида умумий маҳлумотлар

Гипс боғловчилар икки молекула сувли гипс СаSО₄ ^. 2 Н₂О ёки ангидрид СаSО₄ ни термик усулда ишлаш ва туйиш йўли билан олинади. Паст температура ва юқори температурада қуйидирилган гипс боғловчилар бўлади.
Паст температурада йуйдирилган гипслар
Юқори айтилган хом ашёга 110-180^о С температурада иссиқлик билан ишлов бериш орқали олинади. Охирги маҳсулот таркибида асосан ярим молекула сувли гипс СаSО₄^. 0,5Н₂О бўлади.
Паст температурада куйдирилган гипслар жумласига қурилиш гипси, қолипбоп ва ўта мустаҳкам гипслар киради.
Қурилиш гипси Ўзбекистон заводларида чиқариладиган оқ ёки оч кулранг модда бўлиб, ранги гипс тошдаги аралашмалар миқдорига ва пишириш сифатига боғлиқ.
Қурилиш гипси тез қотадиган ўзига хос ботловчидир. Қотиш муддатига кура гипс боғловчилар 3 гуруҳга бўлинади:
А - тез (2-15 минутда) қотадиган гипс;
Б - нормал (6-30 минутда) қотадиган гипс;
В - секин (30 минутдан кейин) қотадиган гипс.
Мустахкамлигига кура барча гипслар 12 маркага ажратилади (Г-2...Г-25). Қурилиш гипсидан ташқари, ўта мустаҳкам ва қолипбоп гипслар ҳам ишлаб чиқарилади.
Юқори температурада куйдирилган гипслар
Бундай гипслар сувсиз гипслар деб ҳам аталади. Улар гипс тоши СаSО₄^. 2Н₂О га 600-900^оС температурада иссиқлик билан ишлов бериб олинади.
Юқори температурада куйдирилган гипс қурилиш гипсидан секинроқ қотади: қорилгандан сўнг 30 минутдан кейин қота бошлаб, узори билан 24 соатда қотиб бўлади. Сув таъсирига анча чидамроқ. Сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси 1-20 Мпа. Сувоқ қоришмалари ва сунъий мармар тайёрлаш учун ишлатилади.
Гипснинг бўш ҳолатдаги ўртача зичлиги ҳолатдагиси 1,5 т/м³ гача. Ўзбекистонда Кувасойдаги цемент комбинатида, Когон шахридаги график-гипс комбинатида ишлаб чиқарилади. Ўта мустаҳкам гипс Ангрендаги керамика комбинатида ишлаб чиқарилади.
Цементлар
Цементлар ҳавода ҳам, сувда ҳам қота оладиган гидравлик боғловчилар гуруҳига киради. Қурилишда цементларнинг куйидаги турлари кўпроқ қулланилади: