Минерал боғловчи моддалар ҳақида умумий маҳлумотлар

Минерал богловчи моддалар


Режа:


1. Минерал боғловчи моддалар ҳақида умумий маҳлумотлар.
2. Минерал боғловчи моддаларнинг турлари.
3. Цементлар.
Минерал боғловчи моддалар ҳақида умумий маҳлумотлар
Минерал боғловчи моддалар деб кукун ҳолидаги шундай материалларга айтиладики, бундай материаллар сув билан қориштирилганда қоришма аста-секин қота бошлайди ва қаттиқ ҳолатга ўтади.
Боғловчи моддаларнинг бундан 4-5 минг йил аввал су]ний йўл билан ҳосил килинган ма]лум. Миср, Греция, Рим ва Вавилонда оҳак қоришмаси ва гидравлик кўшимчалардан тайёрланган бетон иншоотлар қадимги вақтлардан ҳозирги давргача сақланиб келмоқда.
Эрамиздан олдинги тўртинчи асрда курилган қадмги Хоразм чор атрофи ҳалик деворлар билан ураб чиқилган тўртта цилиндрсимон минорадан иборат. Минораларнинг усти текис қилиб ишланган. Бундай иншоотларни қуришда қўшилмалар билан ганч қоришмаси ва гил тупроқдан пиширилган япалоқ ғиштлар ҳамда табиий тошлар ишлатилган.
Қоришма тайёрлашда ўзбек қурувчилари хилма-хил қўшилмалардан кенг фойдаланганлар. Жумладан, вулкан шишаси, оқ гил (каолин); ҳайвон кони, тухум сариғи, суяк аклми, ширали моддалар қоришманинг мустаҳкамлиги ва чидамлилигини оширувчи модда вазифасини ўтади.
Самарқанддаги Улуғбек мадрасаси, Қўқондаги Худоёрхон саройини қуришда бундай қоришмалар билан бирга чанг-ғишт қоришмасидан ва оҳак-ғишт қоришмасидан иборат бетонлар кўп ишлатилган.
Х1Х асрнинг охири ва ХХ асрнинг бошларидан эса цемент саноати тез тараққий эта бошлади.
Цементнинг ихтиро қилиниши бетон хоссаларининг яхшиланишига, қурилиш техникасида янги давр очилишига олиб келди. Гидротехник иншоотлар қуриш зарурати сувга чидамли боғловчи моддалар изланишни талаб этса, темир-бетон конструкцияларнинг қурилишда кенг ишлатилиши портландцементнинг янги, тез қотувчи, мустаҳкам турларини яратиш эхтиёжини туғдирди. Цементнинг денгиз суви таҳсирида бузилиши аниқлангач, бу борадаги тадқиқотлар натижасида янги цемент тури-сулфатга чидамли портландцемент ихтиро қилинди.
Ҳозирги вақтда гидротехник ва транспорт иншоотларида, темир-бетон буюмлар саноатида, денгиз ва океанда олиб бориладиган қурилишларда, автомобиль йўллари ва аэродром қурилишларида, нефть ва газ қудуқларини бурғулашда, асбестцемент махсулотлари, ўтга чидамли бетон ва бошқалар ишлаб чиқаришда махсус цементлар ишлатилмоқда. Булардан ташқари, улар ҳар қандай об-ҳаво шароитида, йилнинг турли фаслида ишлатилиши мумкин.
Ўзбекистонда, цемент саноатининг биринчи тунгич Бекобод цемент заводи қурилган 1926 йилдан ҳозиргача ўтган вақт ичида бир қанча замонавий ва тўла автоматлаштирилган цемент заводлари ва қурилиш материаллари комбинатлари қўрилди. Республикамизда қурилиш материаллари, айниқса цемент ишлаб чиқарувчи заводлар юқори унумли машина ва агрегатлар билан жиҳозланган. Қурилиш материалларининг “нони” бўлган портландцементнинг салмоғи кун сайин ортиб бормокда.