|
Aflotun (milodgacha 427-347). Uning estetika borasidagi fikr-mulohazalari asosan “Ion”, “Fedr”, “Bazm”, “Qonunlar”, “Davlat”singari asarlarida o`z ifodasini topgan.Aflotunning fikriga ko`ra, asl go`zallik his etilguvchi narsalar dunyosida bo`lmaydi, u g’oyalar olamiga taalluqli. Davlat asarida faylasuf Suqrot va Glaukon suhbati asnosida g’or haqidagi mashhur masal-afsonani keltirar ekan, bizga ko`rinib turgan, biz yashayotgan dunyo bor-yo`g’i soyalar o`yini, haqiqiy dunyoni ko`rish uchun esa inson ojizlik qiladi. Inson g’or devoriga kishandband qilingan tutqunga o`xshaydi, u faqat haqiqiy borliqning soyasini kuzata oladi xolos, haqiqiy borliq esa ana shu soya ortida ko`rinmay qolaveradi. Go`zallik ham haqiqiy borliqqa taalluqli. Unga hissiyotlar yordamida yetishish mumkin emas, faqat aql orqaligina uni anglash mumkin; u-o`zgarmas, zamon va makondan tashqarida. Bu o`rinda Aflotunning haqiqiy go`zallik sifatida Xudoni nazarda tutayotganini ilg’ash qiyin emas Aflotun (milodgacha 427-347). Uning estetika borasidagi fikr-mulohazalari asosan “Ion”, “Fedr”, “Bazm”, “Qonunlar”, “Davlat”singari asarlarida o`z ifodasini topgan.Aflotunning fikriga ko`ra, asl go`zallik his etilguvchi narsalar dunyosida bo`lmaydi, u g’oyalar olamiga taalluqli. Davlat asarida faylasuf Suqrot va Glaukon suhbati asnosida g’or haqidagi mashhur masal-afsonani keltirar ekan, bizga ko`rinib turgan, biz yashayotgan dunyo bor-yo`g’i soyalar o`yini, haqiqiy dunyoni ko`rish uchun esa inson ojizlik qiladi. Inson g’or devoriga kishandband qilingan tutqunga o`xshaydi, u faqat haqiqiy borliqning soyasini kuzata oladi xolos, haqiqiy borliq esa ana shu soya ortida ko`rinmay qolaveradi. Go`zallik ham haqiqiy borliqqa taalluqli. Unga hissiyotlar yordamida yetishish mumkin emas, faqat aql orqaligina uni anglash mumkin; u-o`zgarmas, zamon va makondan tashqarida. Bu o`rinda Aflotunning haqiqiy go`zallik sifatida Xudoni nazarda tutayotganini ilg’ash qiyin emas
Arastu (milodgacha 384-322). Uning asosan “Xitoba” (“Ritorika”), “Siyosat”, ayniqsa “She’riyat san’ati” (“Poyetika”) asarlarida estetika muammolari o`rtaga tashlangan. Arastu (milodgacha 384-322). Uning asosan “Xitoba” (“Ritorika”), “Siyosat”, ayniqsa “She’riyat san’ati” (“Poyetika”) asarlarida estetika muammolari o`rtaga tashlangan. Arastu go`zallik masalasini o`z tadqiqotlari markaziga qo`yadi. U go`zallikni tartib, mutanosiblik va aniqlikda ko`radi. Go`zallikning nisbatan yuksak ifodasi esa, tirik jonzotlarda, ayniqsa insonda namoyon bo`ladi. Go`zallikning yana bir belgisi, Arastu fikriga ko`ra, miqdorning cheklanganligi. “Jonsiz narsalar kabi jonli mavjudotlar ham hajman oson ilg’ab olinadigan bo`lishlari kerak”, deydi faylasuf. Go`zallikning eng muhim belgisini esa, Arastu uzviy yaxlitlik deb ataydi. Arastugacha go`zallik va ezgulik aynanlashtirilar edi. Arastu esa birinchi bo`lib ularni farqlaydi; ezgulik faqat harakat orqali, go`zallik harakatsiz ham voqe bo`ladi, degan fikrni o`rtaga tashlaydi.
Suqrot (miloddan avvalgi 469-399-yillar). U jahon falsafasida birinchi bo`lib antropologik yondoshuvga asos slogan mutafakkir, ungacha falsafaga faqat kosmologik yondoshuv hukmron edi. U diqqatni kosmos-fazoga emas, balki insonga qaratdi, insonni amaliy xatti-harakati, axloqiyligi nuqtayi nazarida o`rganishga kirishdi. Suqrot axloqshunoslik va estetikaning, axloq va go`zallikning uzviy aloqasini ta’kidlab ko`rsatadi. Uning ideali-ma’nan va jisman go`zal inson. U insonni san’atning asosiy ob’ekti sifatida olib qaraydi, san’atning estetika va axloqiy me’zonlari masalasini o`rtaga tashlaydi hamda shular orqali ijodiy jarayonni ochib berishga urinadi. Suqrot (miloddan avvalgi 469-399-yillar). U jahon falsafasida birinchi bo`lib antropologik yondoshuvga asos slogan mutafakkir, ungacha falsafaga faqat kosmologik yondoshuv hukmron edi. U diqqatni kosmos-fazoga emas, balki insonga qaratdi, insonni amaliy xatti-harakati, axloqiyligi nuqtayi nazarida o`rganishga kirishdi. Suqrot axloqshunoslik va estetikaning, axloq va go`zallikning uzviy aloqasini ta’kidlab ko`rsatadi. Uning ideali-ma’nan va jisman go`zal inson. U insonni san’atning asosiy ob’ekti sifatida olib qaraydi, san’atning estetika va axloqiy me’zonlari masalasini o`rtaga tashlaydi hamda shular orqali ijodiy jarayonni ochib berishga urinadi. San’at, Suqrotning fikriga ko`ra, taqlid orqali hayotni in’ikos ettirishdir. Lekin bundy taqlid aslo nusxa ko`chirish emas. Haykaltarosh Pirrasiy bilan suhbati mutafakkir, san’atkor insonni, voqelikni umumlashtirish orqali qaytadan jonlantiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
