Miloddan avvalgi 1- mingyillikda O’rta Osiyoda zardushtiylik deb atalgan din keng tarqaladi

Zardushtiylik

Tarix fani o’qituvchisi
Muhabbatxon Hoshimova

Miloddan avvalgi 1- mingyillikda O’rta Osiyoda zardushtiylik deb atalgan din keng tarqaladi.

Bu din hali odamlar tabiatni ilohiylashtirgan kezlarda kurtak yoza boshlagan edi.

Zardushtiylar olov (Quyosh), tuproq, suv, oy, yuldlarga sig‘inishgan, ularni muqaddas hisoblashgan.

“Zardushtiylik” so’zi Zardusht (turli tillarda Zaratushtra, Zoroastr) ismidan kelib chiqqan. U mil. avv. 1-mingyillikning birinchi yarmida yashab o‘tgan tarixiy shaxs.

Zaratushtra

Keyinroq Yunonistonda Zardushtning ismi «Zoroastr» shaklida jaranglaydi (yunoncha «astron» – “yulduz»,

negaki Yunonistonda uni birinchi galda donishmand, yulduzshunos, munajjim sifatida bilishgan.

Shu tarzda Zardusht 30 yoshida yangi diniy ta’limot payg‘ambariga aylangan.

«Payg‘ambar» so’zining o’zi esa “ezgu amallar” haqida xabar beruvchi ma’nosini anglatadi.

Zardusht va’zlari matnlarning hammasi miloddan avvalgi III asrda 21 ta kitobga jamlangan, bu kitoblar «Avesto» asosini tashkil etgan edi.

«Avesto» matnlariga sharh esa «Zand» deb yuritiladi.

Zardushtning so’ngi va’zlari din xizmatchilari - kohinlar tomonidan yozib olingan.

Zardushtiylik kohinlari diniy matnlarni yod olib, dindorlarga o‘qib berishgan.

Olimlarning izlanishlari tufayli bugungi kunda biz dushtiylarning muqaddas kitobi «Avesto» matnlari bilan tanishish imkoniyatiga ega bo‘ldik.

Zardushtiylikning ehtiromga sazovor xudolari Ahuramazda, Mitra va Anaxitadir.

Ahuramazda zardushtiylarning ulug‘ va donishmand oliy xudosi hisoblanadi.

Mitra – Quyosh va yorug‘lik xudosi, dehqonlar va chorvadorlarning hosildorlik, farovonlik va mol-davlat homiysidir.

Anaxita zardushtiylikda hosildorlik va suv ilohasi hisoblangan.

Zardushtiylik dini ta’limoti insoniyatning Ezgulik va Yovuzlik haqidagi qarashlari takomiliga katta ta’sir ko‘rsatdi.
Anaxita

Zardushtiylar umrining tub ma’nosi ezgu amal, ezgu so’z va ezgu fikrdan iborat bo’lgan. Insonning asosiy burchi eng avvalo adolatli turmush tarzi hisoblangan.

Savol va topshiriqlar

1. Zardushtiylikning ilk targ’ibotchisi kim?

2. O’rta Osiyo hududida zardushtiylik tarqalgan davrni ayting.

3. Zardushtiylar sig‘inadigan oliy xudo nomini ayting.

4. Zardushtiylarning qaysi marosimlarini bilasiz?

5. Zardushtiylarning muqaddas kitobi «Avesto»ning ahamiyati nimada?

E’tiboringiz uchun tashakkur

E’tiboringiz uchun tashakkur