Milliy mahsulot Mamlakat miqyosidagi daromad

Yalpi ichki mahsulotni 3 xil usulda hisoblash mumkin. Bular ishlab chiqarish, harajatlar va daromadlar usuli. Qaysi usulda hisoblanishidan qat’iy nazar jami qiymat o’zgarmaydi.

• Yalpi ichki mahsulotni 3 xil usulda hisoblash mumkin. Bular ishlab chiqarish, harajatlar va daromadlar usuli. Qaysi usulda hisoblanishidan qat’iy nazar jami qiymat o’zgarmaydi.
• Jami ishlab chiqarish = Jami daromadlar = Jami harajatlar
• 3-jadval. YaIM ni ishlab chiqarish usulida hisoblash

Ishlab chiqarish bosqichlari	Ishlab chiqarish miqdori	Sotish narhi	Bozor qiymati	Qo’shimcha qiymat
Pahta	100	10 so’m	1.000 so’m	1.000 so’m
Ip	65	40 so’m	2.600 so’m	1.600 so’m
Gazlama	50	8 so’m	4.000 so’m	1.400 so’m
Kiyim	20	25 so’m	5000 so’m	1.000 so’m
Jami			12.600 so’m	5.000 so’m

• YaIM ni xarajatlar bo‘yicha hisoblash :
• YAIM = С + I + G + Хп

• Uy xo‘jaliklarining iste’mol xarajatlari (C):
• a) uzoq muddat foydalaniladigan iste’mol buyumlari sotib olishga;
• b) kundalik foydalaniladigan iste’mol buyumlari sotib olishga;
• v) iste’mol xizmatlari to‘loviga.

• Tovar va xizmatlarning davlat xaridi (G).
• - mahalliy va markaziy boshqaruv hokimiyati idoralari tomonidan korxonalarning pirovard mahsulotlari va resurslari xaridi (avtomobil yo‘llari va pochta muassasalari qurilishi, davlat korxonalarida to‘lanadigan ish haqi) xarajatlari kiritiladi. Bu xarajatlarga davlat transfert to‘lovlari kiritilmaydi.

• Yalpi ichki xususiy investitsiya xarajatlari (I):
• a) asbob-uskunalar, mashinalarni yakuniy sotib olishga;
• b) korxonalar, inshoatlar, turar joy binolarini qurishga sarflangan;
• v) tovar zaxiralari o‘rtasidagi farqlar yoki zaxiralarning o‘zgarishi.

• Sof eksport (Xp): mamlakatning import va eksport operatsiyalari bo‘yicha xarajatlar o‘rtasidagi farq.

• YAIM = Тn + W+ R

• Тn

• W

• R

• Sof bilvosita soliqlar (Tn) – bilvosita soliqlar (qo‘shilgan qiymat solig‘i, aksizlar, bojxona bojlari) va subsidiyalar hajmlari o‘rtasidagi farq;

• Yollanma ishchilarning ish haqlari (W) - xususiy va davlat kompaniyalarining yollanma ishchilarga hisoblagan barcha turdagi mehnat haqi to‘lovlarining nominal miqdori plyus ish beruvchilar tomonidan ish haqi fondiga nisbatan hisoblanib to‘lanadigan ijtimoiy sug‘urta ajratmalari.

• Korporatsiyalarning yalpi foydasi + nokorporativ korxonalar daromadi (R).
• R= Korporatsiyalarning sof foydasi (R1 ) + nokorporativ korxonalar sof daromadlari (R2) + amortizatsiya (A);
• *Nokorporativ korxonalar - kichik hajmdagi, uy xo‘jaliklariga tegishli korxonalar bo‘lib ularda korxona foydasi va korxona egasining ish haqi elementlari o‘zaro qo‘shilib ketgan bo‘ladi. Bu holat aralash daromad atamasini qo‘llashga sabab bo‘ladi.

Ishlab shiqarish usuli		Daromadlar usuli		Harajatlar usuli
Qishloq, o`rmon va baliqchilik xo`jaligi	150 000	Iste’mol	300 000	Ish haqi	330 000
Sanoat	200 000	Investitsiyalar	70 000	Foiz to’lovlari	50 000
Qurilish	75 000	Davlat harajatlari	150 000	Renta	20 000
Xizmatlar	35 000	Eksport	50 000	Foyda	110 000
Savdo, yashash va ovqatlanish bo`yicha xizmatlar	25 000	Import (-)	60 000
Tashish va saqlash, axborot va aloqa	20 000
Boshqa xizmat tarmoqlari	5 000
Jami	510 000		510 000		510 000

 Qi1 Pi1

•  Qi1 Pi1
• Дефлятор = ------------- 100
•  Qi1 Pi0
• Бу ерда: i – дефляторни ҳисоблаш учун бозор саватига киритилган товарлар сони;
• Qi1 – жорий йилда бозор саватига киритилган i – товар ёки хизматлар ҳажми миқдори (Масалан 2 кг шакар, 2 дона кўйлак ва ҳ.к);
• Pi1 – жорий йилда бозор саватига киритилган i — маҳсулотнинг шу йилга баҳоси;
• Pi0 – жорий йилда бозор саватига киритилган i – маҳсулотнинг базис йилдаги баҳоси.