“milliy istiqlol g’oyasi huquq va ma’naviyat asoslari” ta’lim yo’nalishi

-hujjatli nazorat 
tekshirishning shunday turiki, bunda tekshirilayotgan 
ob'ekt mazmuni hamda uning reglamentlangan qiymatga muvoflqligi hujjatlarda 
(birlamchi va yig'ma) ko'rsatilgan ma'lumotlar asosida tekshiriladi 
-ashyoviy dalillarga asoslangan nazorat 
shunday tekshirishki, bunda 
tekshirilayotgan ob'ektning miqdor va sifat holati ishlab chiqarishdagi xomashyo 
va materiallarni tekshirish, ko'zdan kechirish, o’lchash, qayta sanash, tarozida
tortish, laboratoriyada tekshirish, ekspertizalarni o'tkazish, nazorat tariqasida 
xarid qilish va shu kabi boshqa usullar yordamida tekshiriladi. 
Demak, nazorat vositasidan amalga oshirilayotgan faoliyatning qonuniyligi va 
maqsadga muvofiqligi, turli darajadagi byudjetlarga soliqlar, yig'imlar, bojlar va 
boshqa to'lovlar o'z vaqtida to'lanishi tekshiriladi, shuningdek, soliq qonunchiligi 
buzilishining sabablari hamda aybdorlari aniqlanadi. 
Shunday qilib, soliq faoliyatidagi nazorat davlat boshqaruvi vakolatli organining 
soliq to'lovchilar soliq qonunchiligi talablariga rioya qilishlari ustidan rahbarlik 
qilish usulidir. 
Soliq nazoratining asosiy usuli soliq to'lovchilarni hujjatli tekshirishdir. 
Yuridik shaxslarni hujjatli tekshirish inspektsiya ishining yillik rejalari va har bir 
ish uchastkasi bo'yicha tuziladigan tekshirishlarning choraklik grafiklariga 

---

8 
muvofiq amalga oshiriladi. Ular, birinchi navbatda, yirik miqdorda foydaga ega 
bo'lgan yoki buxgalteriya hisobini yuritishda va soliq qonunchiligiga rioya qilishda 
qo’pol xatoga yo'l qo'yayotgan korxonalar, shuningdek, zarar ko'rish sabablarini 
aniqlash va ularni bankrot deb e'lon etish uchun zarar ko'rib ishlayotgan barcha 
korxonalar kiritiladi. 
Hujjatli tekshirish, odatda, 30 kundan oshmasligi lozim. Ushbu muddat favqulodda 
hollarda Davlat soliq boshqarmasi, inspektsiya rahbari yoki uning o'rinbosari ruxsati 
bilan uzaytirilishi mumkin. 
Soliq idoralari birlamchi hujjatlar va hisob registrlarini tekshirganda yalpi yoki 
tanlab olish usullarini qo'llaydilar. 
Yalpi usul 
barcha hujjatlarni, jumladan, buxgalteriya hisobi registridagi 
yozuvlarni tekshirish bilan xarakterlanadi. Odatda, kassa va bank operatsiyalari yalpi 
tekshirishdan o'tkaziladi. Mahsulot etkazib beruvchilar, xaridorlar, buyurtmachilar, 
debitorlar va boshqa kreditorlar bilan hisob-kitoblar, shuningdek, korxona 
faoliyatining boshqa uchastkalari dasturda ko'rsatilgan hollarda yalpi usul bilan 
tekshiriladi.