Њзбекистон республикаси олий ва њрта

Foya mohiyatan ijtimoiy xarakterga ega. Muayyan g‘oya odatda alohida olingan shaxs ongida shakllanadi, keyinchalik esa jamiyatning turli qatlamlariga tarqaladi, turli elat va millatlar orasida yoyiladi. Mustaqil hayotga qadam qo‘yayotgan yangi avlod jamiyatda mavjud g‘oyalar ta'sirida tarbiyalanadi, muayyan qarashlar va g‘oyalarni o‘z e'tiqodiga singdiradi, o‘z navbatida yangi g‘oyalarni yaratadi va targ‘ib etadi.

Ezgu g‘oya - inson tafakkurida vujudga keladigan, muayyan fikrlarning ijtimoiy xarakterga ega bo‘lgan, ruhiyatga kuchli ta'sir o‘tkazib, jamiyat va odamlarni harakatga keltiradigan, ularni bunyodkor maqsad-muddao sari yetaklaydigan ulug‘vor fikrlardir.

Foya moddiylashtiruvchi, amaliyotga aylantiruvchi kuch ekanligiga qarab: sinfiy g‘oya, milliy g‘oya, umumxalq g‘oyasi, umuminsoniy g‘oyalar ham mavjud.

Mafkura - arabchadagi «mufakkir», «mufakkira tun» so‘zlaridan olingan bo‘lib, chuqur ma'noli, teran mazmunli fikr demakdir.

Mafkura - muayyan ijtimoiy guruh yo qatlamning, millat yoki davlatning, jamiyatning ehtiyojlarini, maqsad va intilishlarini, ijtimoiy-ma'naviy rivojlanish prinsiplarini ifoda etadigan g‘oyalar, ularni amalga oshirish usul va vositalari tizimidir⁴.

Mafkurada manfaatlari ifodalangan ijtimoiy kuchlar va qatlamlar-ning o‘tmishi, bugungi kuni va istiqboli aks etadi.

Prezident Islom Karimov jamiyat mafkurasiga shunday ta'rif bergan: «Odamlarning ming yillar davomida shakllangan dunyoqarashi va mentalitetiga asoslangan, ayni vaqtda shu xalq, shu millatning kelajagini ko‘zlagan va uning dunyodagi o‘rnini aniq-ravshan belgilab berishga xizmat qiladigan, kechagi va ertangi kun o‘rtasida o‘ziga xos ko‘prik bo‘lishga qodir g‘oyani men jamiyat mafkurasi deb bilaman» (Asarlar, T.7. 89-bet).

«Foya» va «mafkura» tushunchalari bir-biriga yaqin bo‘lsada, ularni aynanlashtirmaslik kerak. Sababi: