Milliy ideya tariyxi ha`m teoriyasi

2-tema: Milliy ideyanin` qa`liplesiw tariyxi, onin` sa`wleleniw qa`siyetleri.


Jobasi:
1. Milliy ideyani qa`liplestiriw tariyxi.
2. Ja`miyetimizdin` milliy ideya tiykarinda qa`liplesiwinde tariyxiy miyrastin` a`hmiyeti.
3. G`a`rezsizlik jillarinda tariyxiy miyrasimizg`a bolg`an munasibettin` o`zgeriwi.

Bizge belgili, ha`r qanday ideya ha`m ideologiya belgili socialliq-tariyxiy negizlerge tiykarlang`anda o`z maqsetleri a`tirapinda insanlardi birlestiredi ha`m turmista a`melge asadi.

“Biz , - dep aytip o`tedi Birinshi Prezidentimiz I.Karimov “O`zbekstannin` 16 jilliq g`a`rezsiz rawajlaniw joli” bayanatinda, - o`z aldimizg'a qoyg`an iygilikli maqsetlerge erisiwde,turaqliliqti ta`miynlew ha`m ma`mleketti jan`alawg`a qaratilg`an ken` ko`lemli reformalardi engiziwde g`a`rezsizliktin` da`slepki ku'nlerinen baslap u'lken islerdi a`melge asirip kiyatirg`animiz ha`mmemizge jaqsi belgili”.
Sol mu'na`sibet penen ma`mleketimizdin` tariyxiy qisqa waqit ishinde u'lken jen`islerge erisiwde u'lken a`hmiyetke iye bolg`an milliy ideyanin` qa`liplesiwinde tariyxiy miyrastin` orni ten`siz.
Birinshi Prezidentimiz I.Karimovtin` tariyxiy miyrastin` a`hmiyeti haqqindag`i ta`riypi to`mendegi ibratli pikirleri ma`selenin` mazmunin ja`ne de aydinlastiradi.
“Ayawsiz da`wir sinawlarinan aman qalg`an, en` a`yyemgi tas jaziwlar, bitiklerden tartip, pu'tkil kitapxanalarimiz g`a`niynesinde saqlanip atirg`an 20 min`nan aslam qoljazba, olarda sa`wlelengen tariyx, a`debiyat, ko`rkem-o`ner, siyasat, etika, filosofiya, medicina, matematika, fizika, ximiya, astronomiya, arxitektura, diyxanshiliqqa tiyisli 10 min`lap shig`armalar bizin` ten`siz ruwxiy baylig`imiz, maqtanishimiz. Bunshelli u'lken miyrasqa iye bolg`an xaliq du'nyada az ushirasadi. Sonin` ushin bul boyinsha ja`ha`nnin` sanawli ma`mleketleri biz menen bellese aliwi mu'mkin...”Avesto, a`yyemgi qoljazbalar bitikler, xaliq awizeki do`retiwshiligi u'lgileri, ulli shayir ha`m oyshillarimiz jaratqan du'nyaliq ha`m ko`rkem shig`armalar, Qurani ka`rim, ha`disler, Axmed Yassawiy ha`m Baqirg`aniylar jaratqan diniy-ta`rbiyaliq ruwxtag`i shig`armalar, Axmed Yugnakiy, Yusuf Has Xajiblar jaratqan u'git-na`siyat tu'rindegi shig`armalar, Najmiddin Kubro, Baxauiddin Naqshband jaratqan insan ishki du'nyasi, ruwxiyatina qaratilg`an ta`liymatlar, Nawayinin` o`lmes ko`rkem do`retiwshilik g`a`ziynesi ha`m basqalar bizdin` bay tariyxiy ma`nawiy miyrasimiz esaplanadi.
Olar insan ishki du'nyasin, ruwxiyatin, pu'tkil ma`nawiyatin ko`rsetiwge qaratilg`an. Olarda insanlar ag`artiwshiliqqa, ilim aliwg`a, joqari a`dep-ikramliliqqa, jaqsi pa`ziyletler,jaqsiliqqa shaqirip, insanlardi ma`nawiy jaqtan ta`rbiyalaydi. Tariyxiy miyrastan paydalaniw jaslarimizdin` pikirlewin joqarilatiw, sanasinin` qa`liplesiwi, du'nyaqarasin ken`eytiwi na`tiyjesinde xaliq onnan u'lken ku'sh-quwat aladi. Biraq ma`mleketimizdin` uzaq ha`m jaqin o`tmishtegi basqinshilar hu'kimranlig`i zulimi astinda bolg`aninda, a`sirese, son`g`i koloniyalliq jillarinda ma`nawiy – tarixiy miyrasimizg`a klassliq ko`z-qarastan jandasiw aqibetinde milliy qa`driyatimiz ha`m u'rp-a`detlerimiz, da`stu'rlerimiz qaralandi, sing`a alindi, ko`p g`ana tariyxiy estelikler buzildi, qarawsiz qaldi. Kitap ha`m qoljazbalar itibarsiz qaldirildi, olardi u'yreniw ha`m saqlaw qadag`an etildi. Birinshi Prezidentimiz I.Karimov “ Tariyxiy eslewsiz keleshek joq”broshyurasinda aytip o`tkenindey : “..awqam da`wirinde tarixiy haqiyqatti biliwge umtiliw xoshametlenbes edi, hu'kimran ideologiya ma`plerine xizmet qilmaytug`in xaliq ko`zinen ilaji barinsha alista saqlanar edi”. Mine usinday zorliq siyasat sebepli Watanimizdin` ha`m xalqimizdin` ma`nawiy-ta`rbiyaliq jaqtan joqarilawimizg`a ja`rdemlesetug`in tariyxiy miyrasimizdan paydalaniw imkaniyati derlik joq edi. Tek g`ana g`a`rezsizlik jillarinda o`tmishte ayaq-asti etilgen, kemsitilgen tariyxiy miyrasimizg`a mu'na`sibet tu'pten o`zgerdi ha`m olardan xalqimizdin` ma`nawiy ha`m ag`artiwshiliq jaqtan joqarilawi ushin imkaniyatlari da ken`eydi. Bu'gingi ku'nde respublikamizda bul bag`darda ken` ko`lemli u'git-na`siyat ilajlari alip barilmaqta.
Birinshi Prezidentimiz o`zinin` “O`zbekstannin` o`z g`a`rezsizlik ha`m rawajlaniw joli” shig`armasinda O`zbekstandi jan`alaw ha`m rawajlandiriwdin` o`z joli to`rt basli negizge tiykarlanadi, - dep ko`rseter eken, onin` birewi xalqimizdin` ruwxiy miyrasin bekkemlew ha`m rawajlandiriw dep ayriqsha atap o`tken edi. “O`zbekstan sayaxatshiliqti rawajlandiriw ushin u'lken imkaniyatlarg`a iye. Samarqand, Buxara, Xiywa, Shaxrisabz, Qoqan, Qarshi siyaqli tariyxiy estelikler pu'tkil du'nyag`a taniqli. Respublika aymag`inda 4000 nan aslam arxitekturaliq estelikler bar. Olardin` ko`pshiligi YuNESKO qaramag`ina aling`an...”
Imam Buxariy, Imam Termiziy, Xoja Baxauiddin Naqshband, Xoja Axmad Yassawiy, Al-Xorezmiy, Beruniy, Ibn Sina, Amir Temur, Mirza Ulug`bek, Zahiriddin Babur ha`m basqa ko`plegen ata-babalarimiz milliy ma`deniyatimizdi rawajlandiriwg`a u'lken u'les qosti, xalqimizdin` milliy maqtanishi bolip qaldi. Olardin` ja`ha`n` civilizaciyasi rawajlaniwina qosqan u'lken u'lesleri ha`zirgi ku'nde pu'tkil dunyag`a belgili.
Tariyxiy ta`jiriybe, da`stu'rlerdin` miyras bolip o`tiwi- jas a`wladti ta`rbiyalaytug`in qa`driyatlarg`a aylaniwi lazim. Bizin` ma`deniyatimiz pu'tkil insaniyatti o`zine tartip kiyatirg`an oray bolip qalg`anlig`i tosinnan emes. Samarqand, Buxara, Xiywa tek alimlar ha`m ko`rkem o`ner iqlasbentleri ushin g`ana emes, ba`lki, tariyx ha`m tarixiy qa`driyatlar menen shug`illaniwshi barliq insanlar ushin ziyaratxanag`a aylang`an. Bulardin` ha`r biri milliy ideyamizdin` materialliq ha`m ruwxiy negizleri esaplanadi. Milliy ideya mine usilardan aziqlanadi ha`m qa`liplesip, rawajlanip baradi. Milliy ideya onin` qa`liplesiw processleri qanday jag`dayda sa`wlelenedi degen soraw tuwiliwi ta`biyiy. Qaysi ja`miyet o`z jolin duris tan`lap alip, ulli maqsetlerin go`zlep rawajlaniwdi qa`lese milliy ideyadan go`zlengen maqset uliwma ma`plik jolinda xizmet qiliwin an`lap jetse g`ana, milliy ideya uliwma maqset sipatinda ko`zge tu'sedi. Rawajlaniwdin` tiykarg`i principi sipatinda ja`miyet milliy ideya a`tirapinda birlesedi ha`m o`z o`zinen milliy ideyanin` qa`liplesiwine xizmet qiladi.