Milliy g’oya fanining yuzaga kelishi

Milliy g’oya tushunchasi, uning mohiyati va mazmuni.

Milliy g’oya – muayyan ijtimoiy guruh, ijtimoiy qatlam, millat, davlat, xalq va jamiyatning ehtiyojlari, maqsad-muddaolari, manfaatlari, orzu intilishlari hamda ularni amalga oshirish tamoyillarini o’zida mujassam etadigan g’oyalar tizimidir. «G’oya» va «milliy g’oya» tushunchalari bir-biriga yaqin bo’lishi bilan bir qatorda, bir-biridan tubdan farq qiladi. Shu o’rinda «nega?» degan savol tug’ilishi tabiiy. Birinchidan, milliy g’oya g’oyaga nisbatan ham mazmunan, ham hajman kengroq tushuncha; Ikkinchidan, har qanday milliy g’oya ijtimoiy voqelikni saqlab qoladi yoki o’zgartiradi, biror bir maqsad sari yo’naltirilgan g’oyalar milliy g’oyaning o’zagini tashkil etadi; Uchinchidan, har qanday ijtimoiy g’oya faqatg’oyaviy qarashlar doirasidagina o’zining uyushtiruvchilik va yo’naltirilganlik salohiyatini, jozibadorlik kuchini namoyon qila olishi mumkin. Milliy g’oyalarning falsafiy, dunyoviy va diniy ildizlari mavjud. Milliy g’oyaning falsafiy ildizlari falsafa ilmi xulosalariga tayanadi. Evropa xalqlarining har biri Uyg’onish davri hamda o’rta asrlarda o’z davlatchiligini tiklash jarayonida milliy-falsafiy ta’limotlar asosida o’ziga xos milliy g’oyasini yaratgani buning yaqqol dalilidir. Milliy g’oyaning dunyoviy ildizlari deganda, ma’rifiy taraqqiyotga xos siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy munosabatlar tizimi tushuniladi. Milliy g’oyaning diniy ildizlari deganda, uning diniy qadriyatlardan oziqlangan g’oyaviy-ruhiy asoslari tushuniladi. Masalan, xitoyliklarning milliy milliy g’oyasi hisoblangan, uning e’tiqodi va dunyoqarashi asoslarini belgilab kelgan Konfutsiy va Lao-Tszi ta’limotlari diniy qarashlarga asoslangan. Milliy g’oyaning quyidagi shakllari mavjud: ilmiy, noilmiy, progressiv, reaktsion, milliy, real, utopik, konservativ, ozodlik milliy g’oyasi, mustabidlik milliy g’oyasi, jaholatni yoqlovchi milliy g’oya, ma’rifatni ilgari suruvchi milliy g’oya. Agar muayyan bilimlar, qadriyatlar va maqsadlar tizimi bo’lgan milliy g’oya bo’lmas ekan, kishilarda ijtimoiy jarayonlarning mohiyatini to’la to’kis anglash imkoniyati bo’lmaydi, davlat, jamiyat o’z taraqqiyot yo’lini yo’qotadi. Jamiyatda kuchli milliy g’oya shakllanishi uchun odamlarda kuchli e’tiqod tarbiya topishi zarur. Shu ma’noda, milliy g’oya e’tiqodlar majmui hamdir. Chunki, odamlar muayyan bir g’oyaga chin yurakdan ishonsalar, unga e’tiqod qilsalar, uning ortidan ergashadilar, hamda uni amalga oshirishga harakat qiladilar. Har qanday milliy g’oya quyidagi asosiy maqsadlarni amalga oshirishga xizmat qiladi: -muayyan g’oyaga ishontirish; -uyushtirish; -safarbarlik; -ma’naviy-ruhiy rag’batlantirish; -g’oyaviy tarbiyalash; -g’oyaviy immunitetni shakllantirish; -harakat dasturi bo’lish.

Har qanday milliy g’oyada, bir tomondan, odamlarning o’zlarini o’rab turgan voqelik, ijtimoiy munosabatlar to’g’risidagi bilimlar jamlansa, boshqa tomondan, shu bilimlar asosida sodir bo’lgan, bo’layotgan, bo’lishi mumkin bo’lgan jarayonlarga baho beriladi. Shuningdek, har ikki holatni umumlashtirish orqali mavjud ijtimoiy munosabatlarni saqlab qolish, rivojlantirish yoki o’zgartirishga qaratilgan maqsadlarni o’z ichiga olgan fikrlar namoyon bo’ladi. Islom Karimov ta’kidlaganidek, “Biz shuni qat’iy tushunib olishimiz zarur: biz, millatimiz va elatimizdan qat’iy nazar, respublikaning barcha mehnatkashlari O’zbekiston muammolarini ahillik bilan va jipslik bilan bir oilaning farzandlari kabi hal qilganimizdagina har qanday qiyin vazifalarni ham bemalol uddalay olamiz.