Milliy dunyo tasvirini verballashtiruvchi lisoniy birliklar

1. 
   MILLIY DUNYO TASVIRINI VERBALLASHTIRUVCHI LISONIY BIRLIKLAR
   

Olamning lisoniy manzarasini yaratishda frazeologizmlar —“millat hayotining ko‘zgusi” alohida rol o'ynaydi. Frazeologik birliklaming ma’nosi tabiati til sohibining fonga oid (qo‘shimcha) bilimlari, shaxsning amaliy tajribasi, shuningdek shu tilde so'zlashuvchi xalqning madaniy-tarixiy an’analari bilan uzviy

bog‘liq. Frazeologik birliklar olam manzarasi bilan assotsiatsiyaga kirishadigan ob’yektlaming xususiyatlarini qayd qiladi, yaxlit vaziyatni (matnni) nazarda tutadi, uni baholaydi, unga tegishli munosabatni ifoda qiladi. Frazeologik birliklar semantik jihatdan insonni va uning faoliyatini baholaydi.
Frazeologizmlar bilan yaratiladigan olamning lisoniy manzarasini tahlil qilib uning quyidagi belgisini — antropotsentrikligini aniqlash mumkin. Masalan, olam manzarasining antropotsentrikligi uning insonga va uning faoliyatiga yo‘naltirilganligida o‘z ifodasini topadi, ya’ni inson barcha narsalaming o‘lchovi sifatida maydonga chiqadi: yaqin — pod nosom (bumi ostida, shundoqqina oldida, yonida, yaqinida; yonginasida), pod rukoy (yaqinginada, yonginasida, qo‘lda, ixtiyorda), rukoy podat (yiroq emas, juda yaqin), pod bokom (juda yaqin, yonginasida, bumining tagida);
ko‘p — s golovi do pyatki (boshidan oyog‘igacha), polon rot zabot (ish boshdan oshib yotibdi);
kam — v odin prisest (bir o‘tirishda); qorong‘u - ni zgi ne vidno (qop-qorong‘i, zimiston, hech narsani ko‘rib boimaydi);
tez — i glazom ne moignul (hech tap tortmadi, pinagini ham buzmadi, qo‘rqmadi, pinagini buzmadi), v mgnovenie oka (ko‘z ochib yumguncha, bir lahzada), slomya golovu(zing‘illab, yelib, yeldek uchib, o‘lar-tirilariga qaramay), nog pod soboy ne chuyat (oyoqni qo'lga olib, zing‘illab);
juda sevmoq — vlyubitsya po ushi (qattiq sevib qolmoq ) va h.k.
Olamni antropotsentrik tushunish asosida bir qancha tayanch so‘zlaming va frazeologik birliklarning ma’nosi shakllandi: golova kolonno (kolonna boshi), gorlo'shko buto'lki (shishaning bo‘yni), nojka stola (stolning oyog‘i), pribrat k rukam (qo‘lga olmoq, qo‘lga kiritmoq), palets o palets ne udarit (biror narsa haqida
qayg‘urmaslik, hech ish qilmaslik), na kajdom shagu (har qadamda, juda serob) va h.k. Mana shunday nominativ birliklar milliy-madaniy olam manzarasini tashkil qilib, unda odamlaming turmush va urf-odatlari, udumlari va xulq-atvorlari, ularning olamga va bir-biriga munosabati o‘z aksini topadi.
Olamning lisoniy manzarasini shakllantirishda mifologiya, mifologik konseptlar ancha katta ro‘l o‘ynaydi. Bizning nuqtai nazarimizcha, mifologemalar, obrazli metaforik, konnotativ so‘zlar va boshqalar ularning eng ko‘zga tashlanadiganlaridir.
Shunday qilib, olam manzarasini o'rganish odam va uning borligi xususiyatlari, olam bilan o‘zaro munosabatlari, yashash sharoitlari bilan bog‘liq. Olamning lisoniy manzarasi insonning turli olam manzaralarini izohlaydi va umumiy olamiy manzarani aks ettiradi.

2. 
   Pragmatik xatolarning ta'rifi: Pragmatik xatolar kontseptsiyasini mashhur pragmatist Jenni Tomas (1983) taklif qilgan. U buni «Aytilayotgan narsa nimani anglatishini tushuna olmaslik» deb ta'riflagan .U pragmatik xatolarliklarni ikki toifaga ajratdi: pragmalingvistik muvaffaqiyatsizliklar va ijtimoiy pragmatik muvaffaqiyatsizliklar. Ular til oʻrganish chegarasiga mansub, lekin ikkinchisi ijtimoiy-madaniy, birinchisi esa lingvistikdir.
   

O'shandan beri pragmatik xatolik pragmatik tadqiqotlardagi qaynoq nuqtalardan biri hisoblanadi. Mahalliy va xorijiy olimlar pragmatik nosozliklarni turli tomonlardan belgilaydilar. HE Zi-ran (1997) ta'kidlashicha pragmatik muvaffaqiyatsizlik - bu tildan foydalanishdagi xato emas, balki o'z vaqtida gapirmaslik. Ifoda qilmaydigan odatlarga rioya qilish; noto'g'ri gapirish uslubi yomon muloqot samaradorligiga olib keladi. QIAN Guan-lian (1989) ma'ruzachilar og'zaki muloqotda to'g'ri jumladan foydalanadilar, lekin ularni buzadi, deb hisoblaydi. Shaxsiy munosabatlar me'yorlari, ijtimoiy konventsiyalar ongsiz ravishda, maqsadni e'tiborsiz qoldiradigan va vaqtdan tashqari bo’lganlarni pragmatik xatoliklar deb ataladi.
Hozirgi vaqtda madaniyatlararo muloqotdagi pragmatik xatolik pragmatikaning muhim sohasiga aylandi. Madaniyatlararo muloqotda pragmatik xatoliklar nafaqat mahalliy va mahalliy bo'lmagan so'zlashuvchilar o'rtasida sodir bo'ladi, balki turli madaniyatlardan bir xil tilda gaplashuvchilarda ham sodir etiladi. Shunday qilib, madaniyatlararo pragmatik muvaffaqiyatsizliklar bo'lishi kerak.
Noverbal muloqot tana tilidagi muloqot deb ham ataladi. O'tkazish jarayoni
imo-ishoralar, tana tili, yuz ifodalari va usullarni qo'llash orqali ma'lumotlarga tegishli emas. Ko'pgina tadqiqotchilar kundalik muloqotning deyarli 2/3 qismi og'zaki bo'lmagan muloqot orqali amalga oshiriladi, deb hisoblashadi.
Kinesikada og'zaki bo'lmagan pragmatik xatoliklar.
Kinesika deganda imo-ishoralar, yuz ifodalari va boshqalardagi tadqiqotlar tushuniladi. Madaniyatlararo muloqot, og'zaki bo'lmagan muloqotda pragmatik muvaffaqiyatsizliklar ko'pincha yuz, ko'z bilan aloqada va imo-ishorada sodir bo'ladi, masalan, "Qaychi qo'llar" maxsus pozasi sifatida tanilgan, bu pozani "V" bilan solishtiradi. Ko'rsatkich va o'rta barmoq. Bu Xitoydagi g'alabani anglatadi. Biroq, G'arb nazarida bu imo-ishora behayo imo-ishoradir.
Ko'pincha yuz ifodasi og'zaki bo'lmagan xatti-harakatlarning insoniy his-tuyg'ularini ko'rsatishi mumkin. Statistik ma'lumotlar shuni ko'rsatadi odamlarda 250 000 turdagi yuz ifodalari mavjud. Madaniy farqlar tufayli yuz ifodalari mavjud
turli mamlakatlarda har xil ma'nolar mavjud. Amerika Qo'shma Shtatlarida tanish kishiga tabassum, bu zavq yoki do'stona munosabatni anglatadi.. Xitoyda bo'lganida, u baxt va sharmandalikni ifodalashi mumkin. Bunday tushunmovchiliklarni oldini olish uchun madaniyatlararo muloqotda odamlar yuzning ma'nosini tushunishlari kerak.
Ko'zlar - aqlning derazalari. Bu shaxsiy his-tuyg'ularni ko'rsatishi mumkin. Madaniyatlararo aloqa, ko'z aloqasi ko'pincha noto'g'ri tushunchaga olib kelishi mumkin, masalan, Britaniya va Amerika xalqlari gaplashayotganda to'g'ridan-to'g'ri ochiq ko'zlariga qarash katta ahamiyatga ega. To'g'ridan-to'g'ri ko'z bilan aloqa bo'lmasa, ular bu odam qo'rqadi, nafratlanadi va aldaydi deb o'ylashadi. Aksincha, Osiyo xalqlarida hurmat bildirish maqsadida va muloyimlik maqsadida, suhbatchilarning har ikkalasi ham to'g'ridan-to'g'ri ko'z bilan aloqa qilmaydi. Natijada, agar amerikaliklar osiyoliklarning ko'z bilan aloqa qilish odatini tushunmasa, ular qarashni odobsiz xatti-harakatlar deb o'ylashlari mumkin.
Xulosa
Muloqotning barcha turlari muvaffaqiyatga erishish uchun har kim egallashi kerak bo'lgan muhim va muhim ko'nikmalardir. Bu kuchli vositadir. Agar noto'g'ri bo'lsa, jiddiy muammolar paydo bo'lishi mumkin. Muvaffaqiyatga erishish uchun tegishli model yoki aloqa turini oqilona va ehtiyotkorlik bilan tanlash tavsiya etiladi. Ish va biznesdan tashqari, bu insonning martabasidan qat'i nazar, har bir kishi o'rganishi va oshirishi kerak bo'lgan hayotiy mahoratdir.