Микрозарраларнинг

Радиоактивлик 
бу атомнинг зарядланган заррача ва дастлабки атомдан ки­
мёвий хусусиятлари билан фарқланувчи бошқа элемент ато­
мига парчаланишидир.
Бир атомнинг бошқа элемент атомига 
айланишига, бунинг устига ўз-ўзидан айланишига ўша замон-

---

60
да ҳеч кимнинг ақлига сиғмас эди. Радиоактивлик емирилиш 
ҳақидаги гипотезани тажрибада текшириб кўриш имкониятига 
эга эди. Бу ишни Содди ва Рамзайлар амалга оширдилар: улар 
1903 йилда ўзларида бор бўлган бромид радийдан юпқа шиша 
трубкага “радий эманациясини” йиғиб қамадилар ҳамда трубка 
орқали электр токи ўтказдилар. Бунда янги элемент спектрига 
ўхшаш спектр кузатилди, лекин вақт ўтиши билан бу спектр ин-
тинсивлиги пасая бориб 
гелийнинг спектрига айланди, яъни 
радий эманацияси гелий ва радий А. айланди. Ушбу тажриба­
га гувоҳ бўлганлар кўп йиллар давомида ҳаяжонларини яшира 
олмадилар, чунки улар кўзлари олдида бир элемент бошқа эле­
ментга айланган эдида.
Ушбу ҳолат зоолог кўз олдида мушук-
нинг кучукка айланиши билан баробар эдида (15-расм).
 
Кўп ўтмай “радий эманацияси” Резерфорд томонидан ўз 
ҳақиқий номини – 
Радон (Rn) топди
, Рамзай эса унинг асосий 
характеристикаларини: атом массаси 222 ни, емрилиш схемаси-
ни ўрганди ва радийнинг атом массаси 
Ra → Rn + He
қуйидагича ўзгаришини кўрсатди:
226(Ra) → 222 (Радон) + 4 (Гелий).
Радийнинг атом массаси (226) М.Кюри 
томонидан 1902 йили, гелий атом массаси 
(4) эса бундан 3 йил илгари Рамзай томо-
нидан аниқланган эди. Тез кунларда барча 
радиоактив элементлар маълум бир тезлик 
билан емирилиши аниқланди, бу катталик 
атом массаси каби радиокатив элемент-
нинг асосий характеристикаси экан. Ушбу 
характеристикани Резерфорд таклифига 
биноан элементнинг