Mikroprotsessor va kompyuter texnikasi asoslari


-mavzu: Markaziy prosessor, arifmetik mantiqiy qurilma



Download 3,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/139
Sana06.01.2022
Hajmi3,17 Mb.
#320593
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   139
Bog'liq
mikroprotsessor va kompyuter texnikasi asoslari

1-mavzu: Markaziy prosessor, arifmetik mantiqiy qurilma. 
                            
Reja: 
1)Markaziy protsessor haqida tushuncha 
2)
 
Markaziy prosessor va arifmetik mantiqiy qurilmaning vazifasi 
 
      Mikroprosessor
 (boshqacha nomi) – markaziy prosessor . Markaziy prosessor (CPU, ingl. 
Central  Processing  Unit)  –  kompyuterning  dastur  tomonidan  berilgan  arifmetik  va  mantiqiy 
operasiyalarni  bajaradigan  asosiy  ish  komponenti  bo’lib,  hisoblash  jarayonini  boshqaradi  va 
kompyuterda mavjud barcha qurilmalar ishini muvofiqlashtiradi.Aksariyat hollarda  markaziy 
prosessor o’z ichiga: 

 
arifmetik-mantiqiy qurilmani; 

 
malumotlar shinalari va manzillar shinalarini; 

 
registrlarni; 

 
komandalar hisoblagichini; 

 
kesh  –  kichik  hajmli  (virtual)  xotiraga  juda  tez  (8  dan  512  Kbayt  ga  qadar)  saqlash 
qurilmasi nuqtasi o’zgaruvchan sonlarning matematik     soprosessorini mujassam 
etadi. 
     Zamonaviy  prosessorlar  mikroprosessorlar  ko’rinishida  tayyorlanadi.    Jismonan 
mikroprosessor  integral  sxema  ko’rinishidan  iborat,  yani  u  umumiy  maydoni  atigi  bir  necha 
kvadrat  millimetr  keladigan  to’rtburchak  shaklga  ega  kristall  holatdagi  kremniyning  yupqa 
plastinkasi ko’rinishida tayyorlangan bo’lib, ustiga prosessorning barcha ishlarini bajaradigan 
sxemalar (qoliplar) joylashtirilgan. Ushbu kristall-plastinka, odatda, plastmassa yoki sopoldan 
tayyorlangan  yassi  korpusga  joylanib,  kompyuterning  tizim  platasiga  ulash  imkoni  bo’lishi 
uchun  metall  tillachalariga  ega  tilla  simlar  bilan  ulanadi.Hisoblash  tizimida  parallel 
ishlaydigan  bir  nechta  prosessorlar  bo’lishi  mumkin.  Bunday  tizimlar  –  ko’p  prosessorli 
tizimlar  deb  ataladi.Eng  birinchi  MP-4004  rusumli  mikroprosessor  1971  yilda  Intel  firmasi 
(AQSH)  tomonidan  ishlab  chiqarilgan.  Bugungi  kunda  mikroprosessorlarning  bir  necha 
yuzlab  turi  tayyorlanadi,  biroq  ular  orasida  Intel  va  AMD  firmalari  tomonidan  ishlab 
chiqarilayotgan  mikroprosessorlar  eng  ko’p  tarqalgani  mikroprosessorlar  deb  e’tirof 
etilmoqda. 
    Markaziy  protsessor  (MP)  arifmetik  va  mantiqiy  amallarni  bajaruvchi  qurilmadir.  Uning 
tarkibiga arifmetik mantiqiy qurilma va boshqarish qurilmasi kiradi. Odatda, MP bitta yoki bir 
nechta  mikroprosessordan  tashkil  topgan  bo’lib,  ular  4  dan  to  64    razryadligacha  bo’ladi. 
Kompyuterlarda  mikroprosessorning  razryadlar  soni  muhim  rol  o’ynaydi  va  u  qancha  ko’p 
bo’lsa,  kompyuter  shuncha  kuchli  hisoblanadi.  Razryadlar  soni  deganda  bir  paytda  qayta 
ishlanadigan  ikkilik  razryadlar  soni  tushuniladi.  Hozirgi  kunda  4-  ,  8-,  16-,  32-  64  razryadli 
kompyuterlar  mavjud.  Markaziy  protsessor  (ingl.  central  processing  unit  -  CPU,  markaziy 
hisoblash  qurilmasi).  1971-yilda  Intel  firmasi  tomonidan  2250  tranzistorli  birinchi 
mikroprosessor  4004  ishlab  chiqarilgan.  Arifmetik  va  mantiqiy  amallarni  bajaruvchi, 
boshqaruvchi qurilma. Har bir dastur buyruqlar ketma-ketligidan tashkil topadi. Protsessor shu 
buyruqlarini  bajaradi.  Protsessorlar  o’ta  katta  integral  sxemalar  asosida  quriladi.  Protsessor 
tezligi 1 sekundda bajaradigan amallar soni bilan belgilanadi va u Hz (gers) larda o’lchanadi. 
Protsessorning bir vaqtning o’zida necha bit bilan ishlashi uning razryadini belgilaydi. Hozirgi 
kunda 8, 16, 32, 64, 128 razryadli protsessorlar keng qo’llanilmoqda.  
      Klaviatura  ma’lumotlar  va  dasturlarni  SHEHMning  xotirasiga  kiritish  uchun  xizmat 
qiladi.Operativ  ichki  xotira  (OIX)  katta  integral  sxemalar  to’plami  bo’lib,  ma’lumotlarni 
vaqtincha  saqlash  imkonini  beradi.Doimiy  xotira  (DX)  mikrodasturlarni  xotirada  doimiy 


35 
 
saqlash uchun qo’llaniladi. Bu dasturlar mashinaga mo’ljallangan (assembler) tillarida bo’lib, 
ayrim  amallarni  bajarish  uchun  mo’ljallangan.  Odatda,  DXda  interpretator  (yoki  translyator) 
joylashadi.Magnitli  diskda  tiplagich  (MDT)  ma’lumotlarni  magnitli  diskda  yozish  va  undan 
o’qish uchun qo’llaniladi. Ma’lumotlar sO’nli yoki dastur ko’rinishida bo’lishi mumkin.  
Magnit  tasmasida  to’plagich  (MTT)  oddiy  xo’jalik  magnitofonlari  bo’lishi  mumkin.  Bu 
qurilmalarning  vazifasi  ham  MDTniki  kabidir.Displey  alfavitli-raqamli  va  grafik 
ma’lumotlarni  akslantiruvchi  qurilma  bo’lib,  u  foydalanuvchi  bilan  SHEHM  orasidagi 
dialogni tashkil qiluvchi asosiy qurilmadir. 
        Protsеssor asosan quyidagi qurilmalardan tashkil topadi: 

 
Mikroprotsеssor  -    kompyutеrni    boshqarish    va  barcha  hisob  ishlarini  bajaradi.  
Mikroprotsеssor turli amallarni tеz bajarish qobiliyatiga  ega.   Uning   tеzligi   sеkundiga 100 
million amal va undan ortiq bo`lishi mumkin. 

 
Opеrativ  xotira    protsеssor  uchun  zarur  bo`lgan  programmalar  va  ma'lumotlarni  saqlaydi. 
Kompyutеr o`chirilishi bilan opеrativ xotiradagi ma'lumotlar o`chiriladi. 

 
Qattiq disk programma va ma'lumotlarni doimo saqlaydi. 

 
Elеktron  sxеmalar  (yoki    kontrollеrlar)    kompyutеrga    kiruvchi  (monitor,    klaviatura    va  
hokazolar) turli qurilmalar ishini boshqaradi. 

 
Kiritish-chiqarish  porti  orqali protsеssor bilan ma'lumot almashadi. 

 
Ichki qurilmalar  bilan  ma'lumot  almashuvi  uchun maxsus portlar hamda umumiy portlar 
mavjud. 

 
Umumiy portlarga printеr, "sichqoncha" ulanishi mumkin. 

 
Umumiy  portlar  2  xil  bo`ladi  :  parallеl  -  LPT1  -  LPT4  bilan  bеlgilanadi    va  kеtma-kеt 
COM1 - COM3 bilan bеlgilanadi. Parallеl portlar kirish-chiqishni  kеtma-kеt  portga  nisbatan 
tеzroq bajaradi. 
                                                     Arifmetik-mantiqiy qurilma 

Download 3,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   139




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish