Mikroorganizmlar fiziologiyasi

Uglerod manbai. Fotosintez yoki anorganik moddalarning oksidlanishidan energiya oladigan organizmlar, asosiy uglerod manbai sifatida ko`pincha CO2 ishlatish qobiliyatiga ega. С — avtotrof organizmlar СO2 ni qaytaradi. Qolgan organizmlar esa
hujayra uglerodini organik moddalardan oladi. Organik moddalar ham energiya, ham uglerod manbai bo`lib xizmat qiladi. Tabiatda polisa Haridlardan tsellyuloza va kraxmal ko`p.
Bu moddalarning struktura elementi bo`lgan glyukozani ko`p mikroorganizmlar ishlatadi. Umuman mikroorganizmlar boshqa organik birikmalarni ham o`zlashtirish qobiliyatiga egadir.

Qushimcha moddalar (kiritmalar). Mikroorganizmlarning o`sishi uchun usish moddalari ham zarur. Bunday usish omillari 3 guruh birikmalar — aminokislotalar, purinlar, pirimidinlar va vitaminlardir. O`sish omillariga muhtoj organizmlarni auksotrof organizmlar deyiladi. O`sish omillariga muhtoj bo`lmaganlari esa organizmlar deynladi.
Uglerod manbaiga qarab prokariotlar ikki guruhga bo`linadi: avtotroflar hujayraning barcha komponentlarini karbonat angidriddan sintez qiluvchi lar va geterotroflar — konstruktiv metabolizm uchun uglerod manbai sifatida organik birikmalarni
ishlatadi, «Avtotrofiya» grekcha autos o`zim, tropos — ovqat degan ma`noni anglatab, mustaqil ovqatlanish degan ma`noni bildiradi, «geterotrofiya» so`zi grekcha xeteros boshqa va trop — ovqat, ovqatlanish degan ma`noni anglatadi. Mikroorganizmlar ichida obligat hujayrada parazitlik qilib yashovchi geterotroflari ham bor, ularga rikketsiylarni misol qilib keltirish mumkin. Yana bir xil geterotrof ovqatlanuvchilari bo`lib, ularii fakultativ parazitlar deyiladi. Ular sun`iy oziqa muhitida o`sadilar. Ammo oziqa muhitga gusht gidrolizati, kon yoki uning zardobi, vitaminlar nabori, nuklein kislota fragmentlari va hokazolarni solish zarur.
Geterotroflardan yana bir guruhi saprofit mikroorganizmlar bo`lib, ular boshqa organizmlarga muhtoj bo`lmasa ham, tayyor organik moddalarni talab etadi. «Saprofit» so`zi grekcha sapros—chirigan, fiton — o`simlik degan ma`noni anglatadi.
Suv havzalarida organik moddalarning tuban kontsentratsiyasi sharoitida yashaydigan oligotrof bakteriyalar ham mavjud.