Mikrobiologiya va virusologiya

Viruslar
. Odamda, hayvonlar va o‘simliklarda ma’lum bo‘lgan ko‘p kasaliklarning 
qo‘zg‘atuvchisi filtirlanuvchi viruslardir. Hozirgi vaqtda ularning 1000 dan ortiq turi ma’lum. 
Viruslar juda ham mayda (17-360 nm) bo‘lib, oddiy mikroskopda ko‘rinmaydi, hujayraviy 
tuzilishga ega emas. Sun’iy ozuqa muhitida rivojlanmaydi, faqat tirik hujayralarda parazit holda 
rivojlanadi va shu hujayradagi moddalar almashinuvi jarayonini o‘z foydasiga o‘zgartiradi. Virus 
zarrachasi - virion genetik asos (DNK yoki RNK) va oqsilli qobiqdan iborat. Oqsilli qobiq - kapsid 
deb nomlanadi. Kapsid ichida joylashgan nuklein kislota - nukleokaisid ba’zi vakillarda (tamaki 
mozaikasi virusida, adenoviruslarda) oqsil qobiqqa tegib tursa, boshqalarida (gripp, gerpes 
viruslarida) qobiqdan alohida membrana bilan ajralgan bo‘ladi. Viruslar gayoqchasimon, 
sharsimon (ikosaedrsimon), ipsimon, oddiy hamda murakkab tuzilishga va shaklga ega vakillari 

---

bor. Ko‘pgina o‘simliklar, hayvonlarda va odamda turli xil kasalliklarni keltirib chiqaradi. 
Masalan, odamda gripp, qizamiq, chechak, suvchechak, quturish, infeksion sariq kasalligi, 
poliomielit, OITS kabi kasalliklarni keltirib chiqarsa, o‘simliklarda turli mozaika, pakanalik, 
xloroz, jingalaklashish, barg tomirlarining rangsizlanishi va shunga o‘xshash simptomlk 
kasalliklarni qo‘zgatadi.