Mikrobiologiya va virusologiya

I. — Gracilacutes bo`limi 
Bu bo`limga grammanfiy hujayra devoriga ega, sharsimon, ipsimon yoki 
tayoqchasimon bakteriyalar kiritilgan bo`lib ular harakatchan yoki harakatsiz: 
endospora hosil qilmaydi. Lekin, meva tanalar hosil tayoqcha miksobakteriyalar 
miksosporalar hosil taqsim Ko`ayishi kurtaklanish yoki binar bo`linib sodir 
bo`ladi.. Bo`limga 3 sinf kiradi. 
I. Scotobacteria sinfi 
Bu sinf eng katta sinf bo`lib 10 guruhni o`z ichiga oladi. 
1 — guruhga Spirochaetaceae va Leptospiraceae oilalari kiradi. Saprofit, 
odam va hayvonlarda yukumli kasallik ko`zgatadigan vakillari bor. 
2 — guruhga Spirillaceae oilasi kirib, qattiq, spiralsimon buralgan 
tayoqcha shakliga ega. Saprofit va parazit vakillari bor. Bdelvibrio degan vakili 
bakteriyalarda parazitlik tayoqcha mayda, bir hujayrali mikroorganizmdir. 
3 — guruhga Pseudomonaceae (vakillari tayoqchasimon shaklga ega), 
Azotobacteriaceae {vakillari oval, tayoqchasimon), Rhizobiaceae (vakillari
tayoqchasimon), Methylcoccaceae (vakillari tayoqcha va sharsimon) va boshqa 

---

22 
oilalarini o`z ichiga olib, vakillari azot o`zlashtirish jarayonida qatnashadi yoki 
o`simliklarda har xil kasalliklar yuzaga keltiradi va hokazo. 
4 - rypyh Entherobacteriaceae va Vibrionaceae oilalaridan tashkil topgan 
bo`lib Esherihia, Salmonella, Shigeila, Ervinia koida Vibrio, Protobacterium. va 
boshqa avlodlarni o`z ichiga olib, ba’zi vakillari odam va hayvonlarda kasallik 
ko`zgatsa, ba’zilari tuproqda, suvda yoki epifat mikroflora shaklida uchraydi. 
5 - guruhga odam va hayvonlar ichida uchraydigan Bacterioidaceae 
oilasiga mansub vakillar kiradi 
6 - guruhga ammiak yoki nitratlarni nitratdagacha oksidlaydigan 
tayoqchasimon, sharsimon, oval shaklli Nitrobacteriaceae oilasi vakillari hamda 
sharsimon, tayoqcha shaklli kapsulali va kapsula ustida temir yoki marganets 
oksidlarini to`playdigan Siderocapsaceae oilasiga mansub vakillar kiradi. 
7 - guruhga sirpanuvchi bakteriyalar — miksobakteriyalar kirib, ular ikki 
tartibga (Myxobacteriales va Cytofagales) kiruvchi oilalar vakillaridan tashkil 
topadi. Miksobakteriyalar bir hujayrali, shilliq qalin: bilan qoplangan 
organizmlar. Ularning hujayra devorlari oson egiluvchan — elastik bo`lib 
hujayra shaklini o`zgartirishi mumkin. Sirpanib harakatlanish xususiyatiga ega. 
Rivojlanishining ma’lum davrida meva tanasi hosil taqsim 
8 - guruhxlamidobakteriyalar deb atalib, bakteriya hujayrasi usti kobik 
bilan uralgan. 
9 — guruhga kurtaklanuvchi yoki poyali bakteriyalar kirib, tayoqchasimon 
oval yoki loviyasimon shaklli bo`ladi. 
10 — guruhga riketsiya va xlamidalar deb nomlangan Rikcettsiales va 
Chlamidiales tartiblari kiradi. Tayoqchasimon, sharsimon yoki ipsimon shaklga 
ega bo`lib har xil yuqumli kasalliklarga sabab bo`ladi.. Masalan, Rhycketsia 
prawarekii toshma tif kasalligini yuzaga keltiradi. 
Gracilacates bo`limiga kiruvchi ikkinchi sinf Anocyphotobacteria o`z 
ichiga fototrof bakteriyalarni oladi va ularga Rhodospirillaies (kirmizi 
bakteriyalar) va Chlorobiales (yashil bakteriyalar) tartiblari ham kiradi. 
Fototrof bakteriyalar sharsimon, tayoqchasimon, vibrion va spiral 
shakllariga ega. Hujayralar oltingugurt tomchilari to`tadi. fototrof bakteriyalar 
bakterioxlorofill va karatinoid pigmentlarga ega bo`lib fotosintez jarayonini 
amalga oshiradi. Atmosfera molekulyar azotini o`zlashtirishi mumkin. Bular 
aksari suv muhiti bakteriyalaridir. 
Oxyphotobacteria 
sinfiga 
Cyanobacteriales 
(sianobakteriyalar) 
va 
Prochlorales (proxlorofitlar) tartiblari kiradi. Fotosintez jarayonida molekulyar 
kislorod ajraladi. 
Sianobakteriyalar hujayrasi kapsula bilan qoplangan bo`lib sirpanib 
harakatlanadi. Sianobakteriyalar bir hujayrali, koloniyali va ko`p hujayrali 
organizmlarda hujayralari sharsimon, tayoqchasimon yoki buralgan shaklga e ga. 
Ko`p hujayralilari ipsimon shaklga ega bo`lib trixoma deb ataladi. 
Sianobakteriyalarning 1000 dan ortik turlari mavjud bo`lib ular tuproqda, suv 
havzalarida keng tarkalgan. 
Proxlorofitlar — bir hujayrali, simbioz holda yashovchi sharsimon 
organizmlaridir. Sianobakteriyalardan tarkibidagi pigmenti va fotosintetik 

---

23 
apparatini ichki tuzilishi bilan farq taqsim