Mikrobiologiya va virusologiya

16-LABORATORIYA MASHG’ULOTI
 MAVZU:
AZОTОFIKSATSIYA JARAYONI VA ERKIN YASHОVCHI 
AZОTОFIKSATОRLAR.
 
Kerakli jihozlar:
Petri idishi, tuproq, shpatel’, mannit yoki gliserin, karbol 
kislotada eritilgan eritrozin bo`yog’i, buyum oynalari, kedr moyi, spirt lampa, 
bakterial ilmoq. 
Nazariy tushuncha: Azotobakter.
1901 yilda nemis olimi Beyerink 
molekulyar azotni o`zlashtiradigan klostridiumdan boshqa bakteriyalar ham 
borligini aniqladi. Bu bakteriyalar to`dasi (koloniyasi) qo`ng’ir rangli bo`lganligi 
sababli, ularga azotobakter xrookokkum degan nom berdi (31-rasm). 
Azotobakter aerob sharoitda hayot kechiradi. Mikroskopda shar 
shaklida ko`rinadi. Azotobakter bittadan, ikkitadan yoki uchtadan bo`lib, 
shilimshiq g’ilof ichida joylashadi. Bu g’ilof 
kapsula
 
deb ataladi. Kapsula 
bakteriyalarni noqulay sharoitdan himoya qilish vazifasini bajaradi. 
Azotobakterning yosh hujayrasi harakatchan, monotrix tipda 
 
31 - rasm. Molekulyar azotni o`zlashtiriuvchi azotobakter xrookokkum (Azotobacter 
chroococcum) bakteriyasi: 1 - bittadan va ikkitadan qo`shilgan-sharsimonlari; 2 - sakkiztasi 
qo`shilgan sarsina tipdagilari. 
xivchinlangan bo`ladi. Bu bakteriya klostridiumga nisbatav molekulyar 
azotni 5-6 baravar ko`proq o`zlashtiradi. Agar erga kal’siyli va fosforli o`g’itlardan 
tashqari, bor yoki molibden solinsa, azotobakterning hayot faoliyati faollashadi. 
Kislotali tuproqlarda azotobakter yashamaydi, uning hayot kechirishi uchun 
tuproqning rN-6 dan past bo`lmasligi kerak. 
Tuproqni azotobakter bilan boyitish maqsadida sun’iy bakterial
o`g’it 
ishlatiladi. 
Azotogen
 
yoki 
azotobakterin
 
deb atalgan bu o`g’it dalaga ekinlar 
urug’i bilan birga solinadi. Uning ta’sirida hosil 20% gacha ortadi. Bir gektar erga 
3 kg
 
azotogen sarflanadi. Azotogen bilan aralashtirilgan urug’larni shu kunning 
o`zidayoq ekish zarur.