Mikrobiologiya va immunologiya

Achitqilar (drojji) - xaltali zamburug’lar sinfiga kiradi. Ular mitseliysiz bir hujayrali kurtaklanadigan yumaloq yoki oval shaklli zamburug’lar. Achitqi hujayralarining qobig’i, sitoplazmasi, shakllangan o’zagi bor. Sitoplazmada vaqt o’tishi bilan vakuolalar paydo bo’ladi. Ularning diametri bakteriyalarnikidan katta 10-15 mkm gacha. Achitqi hujayrasining ichida 4 tadan 12 tagacha sporalar hosil bo’lib, ular xalta - askalarga aylanadi. Achitqilarning tinch holatdagi hujayralari vegetativ shakllaridan ikki qavatli qobig’i, ko’p miqdorda oziqa moddalar zaxirasi (glikogen, yog’) bor bo’lib, vakuoli yo’qligi bilan farq qiladi. Achitqilar kurtaklanish, spora hosil qilish, oddiy bo’linish va jinsiy yo'l bilan ko’payadi.
Preparat tayyorlash uchun ilmoq bilan buyum oynasiga bir tomchi achitqi kulturasi olinadi. Yopqich oyna bilan yopib mikroskopning immersiya sistemasida ko’riladi. Achitqi hujayralarini x40 obyektivda ham ko’rish mumkin.
Bakteriyalarning harakatini o’rganish.
Tirik mikroorganizmlarning ba'zilari harakatlanadi, ba'zilari esa yo’q.
Bu ularning turlarini bir-biridan farq qilishdagi asosiy belgilardan biri. Mikroblar xivchinlar yordamida harakatlanadi, ular mikrob tanasining to’rt qismlarida joylashadi. Shunga qarab, harakatlanishi ham turlicha bo’ladi.
1. Monotrix - xivchini bitta bo’lib, tanasining bir uchida joylashgan. Monotrix bakteriyalar xivchinsiz tomoniga qarab harakatlanadi.
2. Lofotrix - tanasining bir uchida bir tutam xivchinlar joylashgan.
3. Amfitrix - bu guruh bakteriyalarda xivchinlar tanasining ikki uchida to’p- to’p bo’lib joylashgan.
4. Peritrix - bu guruh bakteriyalarda xivchinlar hujayraning hamma tomonidan o’sib chiqqan. Tartibsiz harakatlanadi.

Bakteriyalarning harakatini «osilgan tomchi», «ezilgan tomchi» usullarida preparat tayyorlab, yarim suyuq GPA-ga tik ekib yoki GPA kondensatiga ekib aniqlanadi. Bakteriyalarning harakatlanishini tekshirish uchun bulonda o’stirilgan yosh (18-20 soatlik) bakteriya kulturasidan foydalaniladi. Agarda o’stirilgani ham bo’ladi. Ularni tekshirish uchun oddiy sterillangan fiziologik eritmada yoki suvda suspenziya tayyorlanadi.
«Osilgan» tomchi preparati. Bu preparatni tayyorlash uchun o’rtasi chuqur maxsus buyum oynasi ishlatiladi. Tekshiriladigan materialdan qoplagich oynaga bir tomchi tomiziladi. Buyum oynasidagi chuqurning chetlariga vazelin surtiladi. Keyin buyum oynasi qoplag’ich oyna ustiga shunday yopiladiki, undagi tomchi chuqurchaning o’rtasida bo’lsin. Oyna ehtiyotlik bilan to’nkariladi, ana shunda zich yopilgan chuqurchada tomchi osilib qoladi, u qurib qolmaydi. Preparat quruq obyektiv sistemasida, yengil qorong’ilashtirilgan ko’rish maydonida (diafragma va tushirilgan kondensordan foydalaniladi) tekshiriladi. Avval x8 obyektivda tomchining chetini topib keyin x40 -60 ga o’tkaziladi.
«Ezilgan tomchi» preparati. Buyum oynasining o’rtasiga tekshiriladigan materialdan bir tomchi tomiziladi. Keyin yopqich oyna bilan usti yopiladi. Unda havo pufakchalari bo’lmasligi kerak. Suyuqlikning ortiqchasi filtr qog’oziga shimdirib olinadi. Bunday preparat tez qurib qolishi mumkin. Undan uzoq muddat foydalaniladigan bo’lsa, qoplagich oyna chetlariga vazelin surtib qo’yish yoki «osilgan» tomchi preparatini tayyorlash kerak.