Mikrobiologiya va farmakologiya

АNАTOMIK FАRQLАR:
Markaziy nerv sistemasidan chiqish joyi xar-xil. Simpatik nerv tolalari orqa miyaning koʼkrak-bel (S 8, Tn-1-12, L-1-3) sigmentlaridan parasimpatik nerv tolalari kranial (bosh miya) (111, V11, IX, X) va orqa miyaning sakral kismlaridan chikadilar
Gangliylarni joylashishi xar xil:
• simpatik nerv tolalariniki orqa miyadan chiqishi joyida, paravertebral zanjir hosil qiladi (trunkus simpatikus).
• parasimpatik nerv tolalarniki aʼzo tanasida yoki unga yaqin joyda boʼladi.
Gangliya oldi va orqa tolalarning uzunligi xar-xil:
• simpatik nerv tolalarini gangliya oldi kalta, gangliyadan keyingisi uzun.
• parasimpatikda buning teskarisi.
Mediatorlari har-xil:
• simpatik nerv tolalarining oxirida neyroeffektor sinapslarida noradrenalin ajraladi.
• parasimpatikda atsetilxolin ajraladi. Nerv oxirida noradrenalin ajralsa unda II nerv tolasi adrenergik, atsetilxolin ishlab chiqarsa xolinergik deb ataladi.
Demak, gangliya ortidagi nerv tolasi simpatik nervlarda andrenergik, parasimpatikda – xolinergikdir.
Neyroeffektor sinapslarning postsinaptik membranlarida joylashgan retseptorlar yoki reaktiv strukturalar har-xil:
• simpatikda ular adrenoreaktiv struktura, parasimpatikda-xolinoreaktiv struktura boʼladi.
Ichki aʼzolarning innervatsiyasida bundan tashqari purinergik tolalar xam bor, ular oxirida. АTF ajraladi. Ichak va bronxlarning silliq mushaklarini innervatsiya qiladi – R1 (adenozin), R2 (АTF) purinoretseptorlar bor.
Fiziologik funktsiyalаridаgi fаrqlаr:
Simpatik va parasimpatik nerv qoʼzgʼalganda qarama-qarshi yoki bir-biriga zid oʼzgarishlar yuzaga keladi. M-n: simpatik qoʼzgʼalsa qorchiq kengayadi, parasimpatik qoʼzgʼalsa u torayadi va xokazo...
Somatik nerv sistemasi vegetativ nerv sistemasidan ham anatomik, ham fiziologik jihatdan oʼzgacha.
Somatik nerv tolalari orqa miyaning oldingi shoxlaridan va bosh miyadan chiquvchi baʼzi nerv markazlaridan boshlanadi.
Markazdan to koʼndalang targʼil (skelet) mushaklargacha uzilmaydilar, yaʼni ularda gangliya yoʼq.
Bu nerv tolalarning ohrida atsetilxolin ajraladi, shuning uchun ularning xammasi xolinergik nervlardir.
Nerv-mushak sinapslarining postsinaptik membranasi N-xolinoreaktiv strukturaga ega.
Funktsiyasi jixatdan somatik nervlar tayanch-harakat sistemasi asosan koʼndalang targʼil mushaklar va inson ixtiyoriga buysinadi, boʼgʼinlarni innervatsiya qiladi.