Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)

 

12-MAVZU: ASKOMISETLAR SINFINING  SISTEMATIKASI.  

---

HEMIASCOMYCETIDAE (GEMIASKOMISETLAR) KENJA SINFINING  

VAKILLARI. 

Ish rejasi: 

1.  Endomycetales. tartibi: 

1.  Endomycetaseae oilasi 

2.   Taphrinales tartibi: 

3.  Taphrinaseae oilasi 

 

Zaruriy jihozlar : Rangli  jadvallar. Gerbariydan namunalar (shaftoli barglarini bujmayishi). 

Fiksatsiya qilingan bankalar (olxo‘ri mevalarini danaksizlanishi). Lupalar. 

Topshiriq: 1.Kasallik qo‘zgatuvchi zamburuglar va kasallikni tashqi belgilari Bilan tanishish. 

2.  Zamburuglarni mikroskopda ko‘rish va rasmlarni chizish. 

Askomisetlar sinfiga kiruvchi  zamburug‘larning tanasi yaxshi rivojlangan bo‘lib, bularning  

miseliysi ko‘p hujayrali bo‘ladi. Bularning jinssiz ko‘payishi konidiyalar yordamida o‘tadi. Jinsiy 

ko‘payishi esa otalik va onalik xujayralarni qo‘shilishi yordamida o‘tadi. Askomisetlar  sinfi 

xaltachalarni joylashiga qarab 3 ta kenja sinfga bo‘linadi. 

1. 

Hemiascomycetidae (gemiaskomisetlar) kenja sinfi – ya’ni yalongoch xaltali 

zamburuglar, bularmiseliyda ochiq holda joylashadi. 

2. 

Loculoascomycetidae   (lokuloaskomisetlar) kenja sinfi – ya’ni soxta meva 

tanali zamburuglar, bular miseliyni oraligida maxsus bo‘shliqlarda 

joylashadi. 

3. 

Euascomycetidae  (euaskomisetlar) kenja sinfi ya’ni xaqiqIy xaltali 

zamburuglar, bular miseliyda meva tanalarning ichida joylashadi. 

1.  Hemiascomycetidae (gemiaskomisetlar) kenja sinfiga kiruvchi zamburuglar zararlangan 

o‘simlik organlarida joylashagan bo‘ladi. Bu kenjja sinf 2 ta tartibga bo‘linadi. 

1.  Endomycetales (endomuketales) tartibi. 

2.  Taphrinales (tafrinales) tartibi. 

1.  Endomycetales   tartibiga kiruvchi zamburuglar saprofit holda hayot kechiradi. Bular 

tabiatga juda keng tarqalgan bo‘lib, shakarga boy bo‘lgan mevalarda, shikastlangan daraxt 

tanasining shirali oqimida, gul nektarlarida uchraydi. Bu tartib Endomycetaseae  oilasini tashkil 

etadi. Oila esa bir necha avlodga bo‘linadi. 

1. Endomyces  (Endomukes) 

2.Nematospora  (Nematospora)  

3. Saccharomyces (Saxaromises) 

1. Endomyces  avlodiga kiruvchi zamburuglar miseliy shoxlarida xaltalar va sporalar hosil qiladi. 

Bularning shakli dumaloq yoki qalpoqchasimon bo‘ladi. 

 

 Masalan: E.mali  olmaning chirish kasalligida uchraydi. 

2.Nematospora  avlodiga kiruvchi zamburuglarining miseliysi yaxshi rivojlangan bo‘lib, sporalari 

yelpigichsimon yoki dumaloq shaklda bo‘ladi. 

3. Saccharomyces  avlodiga achitqi zamburuglar kiradi. Bu avlod vakillarining haqiqIy miseliysi 

bo‘lmaydi, bular kurtaklanish yo‘li Bilan hosil bo‘ladigan bir yadroli xujayralardan iborat. Asosan 

kurtaklanish yo‘li Bilan ko‘payadi. 

Taphrinales  tartibiga kiruvchi zamburug‘lar parazit holda hayot kechiradi.Bunday parazitlar 

o‘simliklarda deformatsiyalar hosil qiladi, ya’ni zararlangan organlarda barglarni bujmayishi, 

mevalarda esa danaksizlikni va turli shakl o‘zgarishlarini sodir etadi. Bu tartibga kiruvchi 

zamburuglarning miseliysi ipsimon, ko‘p xujayrali bo‘lib, endofit rivojlanadi (ikki yadroli 

xujayralar). Xaltachalari meva tanasiz miseliyni o‘zida yalangoch holda hosil bo‘ladi. Xaltachalar 

silindrsimon va zich joylashgan. Bu tartib  1 ta   

Taphrinaseae oilasini tashkil etadi. Oila esa 1 ta  Taphrinia  avlodini beradi. 

Taphrinia   avlodi vakillarining miseliysi bir yoki ko‘p yillik bo‘lib, ko‘p yilliklari 

daraxtlarning tanasida saqlanadi, bir yilliklari esa barglarda rivojlanadi. Ko‘p yillik 

---

zamburug‘larning miseliysi to‘qimalarda chuqUr joylashib kurtaklarda qishlaydi va kelgusi yilda 

Yangi organlarni zararlaydi 

Masalan:  Taphrinia   deformans barglarda bujmayish kasalligini keltiruvchi zamburug. 

Taphrinia  zerasi – daraxtlarda supurgilar hosil  qiluvchi zamburug.