Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)

3. Rizosferadagi mikroorganizmlarning o‘simliklar uchun 

ahamiyati.

 O‘simliklar ildizlari va yer ustki qismlari yuzasida o‘simlik 

organizmlari tomonidan sintez qilingan organik moddalar ajarlib chiqadi. Bu 

xodisani ekzosmos deyiladi. O‘simlik hayoti davomida o‘z massasining 10% 

ga yaqiniga shunday modda ajratib chiqaradi. Ildizdan ajraladigan 

moddalarning ko‘pchiligini fiziologik aktiv moddalar (vitaminlar, stimulyatorlar, 

ba’zan alkoloidlar), organik kislotalar, qand aminokislotalar bo‘lishi mumkin. 

Shuning uchun ildizga yaqin turgan tuproqda (rizosferada) va ildizning 

yuzasida xilma-xil mikroorganizmlar rivojlanadilar. Bunday 

mikroorganizmlarga bakteriyalar (Psevdomonas, Mikobakteriyalar), 

mikroskopik zamburuglar, achitqilar, suv o‘tlari va x.k.lar kiradi. Ayniqsa 

simbioz mikroorganizmlar ko‘p bo‘ladi. Simbioz o‘simlik va zamburuglar 

o‘trasida bo‘lsa mikoriz deyiladi. Mikoriz ham endotrof (zamburug giflari 

ildizparenxima hujayrasi oraliklarida emas, hujayra ichiga ham kirib ketgan) 

va ekzotrof (zamburug giflari ildizni zich, qinga o‘xshab o‘rab oladi va 

giflarning turlari har tomonga tarqalgan) bo‘ladi. Mikoriz o‘simliklar 

rivojlanishiga ijobiy ta’sir etadi. Agar rizosferada va ildizda mavjud 

bakteriyalar bilan o‘simlik simbioz yashasa buni bakterioriz deyiladi va bu 

ham o‘simlik oziqlanishida samaralidir.