Мижоз: Отa-онaм менинг aҳволимгa тушунмaйди-лaр

3-LABORATORIYA MASHG`ULOTI: KASBIY YO’NALGANLIKNI ANIQLASH METODIKASI
D. Hollandning kasdiy yo’nalganlikni aniqlash testi
Odamlarning individual xususiyatlarini o'rganib, psixolog Golland oltita turni aniqlab, shaxsning ijtimoiy yo'nalishini (ijtimoiy xarakterli tip) aniqlash metodologiyasini ishlab chiqdi:

1. 
   Realistik tip (R)
   
2. 
   Intellektual tip (I)
   
3. 
   Ijtimoiy tip(I)
   
4. 
   Konvensial (an'anaviy) tip (K)
   
5. 
   Uddaburon (tashabbuskor) tip (U)
   
6. 
   Badiiy tip ( B)
   

Yo‘riqnoma : “Kasblarning har bir juftligidan bittasini, o'zingiz yoqtirganingizni tanlashingiz kerak. Jami 42 ta tanlov savollari mavjud."

№	A	B
1	texnik muhandis	boshqarish muhandisi
2	trikotaj	sanitariya shifokori
3	pishirish	kompozitor
4	fotograf	Bosh do'kon
5	chizmachilik	dizayner
6	faylasuf	psixiatr
7	kimyoviy olim	buxgalter
8	ilmiy jurnal muharriri	yurist
9	tilshunos	badiiy tarjimon
10	pediatr	statistik
11	tarbiyaviy ishlarning tashkilotchisi	kasaba uyushma raisi
12	sport shifokori	feletonchi
13	notarius	etkazib beruvchi
14	perforator	karikaturachi
15	siyosiy arbob	yozuvchi
16	bog'bon	meteorolog
17	haydovchi	hamshira
18	Elektr muhandisi	kotib yozuvchi
19	rassom	metall rassomi
20	biolog	bosh shifokor
21	operator	ishlab chiqaruvchi
22	gidrolog	auditor
23	zoolog	zootexnik
24	matematik	me'mor
25	IDN xodimi	buxgalter
26	o'qituvchi	politsiyachi
27	tarbiyachi	keramika rassomi
28	iqtisodchi	bo `lim boshlig` i
29	tuzatuvchi	tanqidchi
30	menejer	direktor
31	radio muhandisi	yadro fizigi
32	chilangar	kompozitor
33	agronom	qishloq xo'jaligi kooperativining raisi
34	moda uslubchisi	dekorativ
35	arxeolog	mutaxassis
36	muzey xodimi	maslahatchi
37	olim	aktyor
38	nutq terapevti	stenograf
39	shifokor	diplomat
40	Bosh hisobchi	direktor
41	shoir	psixolog
42	arxiv xodimi	haykaltarosh

Test kaliti

1. 
   Realistik tip – 1a, 2a, 3a, 4a, 5a, 16a, 17a, 18a, 19a, 21a, 31a, 32a, 33a, 34a
   
2. 
   Intellektual tip – 1b, 6a, 7a, 8a, 9a, 16b, 20a, 22a, 23a, 24a, 31b, 35a, 36a, 37a.
   
3. 
   Ijtimoiy tip – 2b, 6b, 10a, 11a, 12a, 17b, 29b, 25a, 26a, 27a, 36b, 38a, 39a, 41b.
   
4. 
   Konvensial ( an’anaviy) tip : 3b, 7 b, 10b, 13a, 14a, 18b, 22b, 25b, 28a, 29a, 32b, 38b, 40a, 42a. Uddaburon ( tashabbuskor) tip – 4b, 8b, 11b, 13b, 15a, 23b, 28b, 30a, 33b, 35b, 37 b, 39b, 40b.
   
5. 
   Badiiy tip – 5b, 9b, 12b, 14b, 15b, 19b, 21b, 24a, 27b, 29b, 30b, 34b, 41a, 42b.
   

Test natijalariga tavsif
Shaxsning har bir turi o'ziga xos xususiyatlari bilan tavsiflanadi:
– Ma'lum xarakter xususiyatlari va mentalitetni;
– Faoliyatning ayrim turlarini bajarish qobiliyatlarni;
– Ma'lum bir kasb uchun afzalliklarni;
– Sevimli mashg'ulotlarning mazmunini;
– Kasbiy imkoniyatlar.
Shaxsiyatning har bir turi ma'lum bir kasb turiga mos keladi. Agar inson o'zining shaxsiy turiga mos keladigan kasbni tanlagan bo'lsa, unda u eng katta yutuqlarga erishishi va eng katta ishdan qoniqish hosil qilishi mumkin.
Quyidagi jadvalda shaxsiyatning oltita turining har biriga tavsif berilgan. Shu bilan birga, shaxsning o'ziga xos turiga mansubligi to'g'risida birma-bir xulosa qilish mumkin, faqat ushbu turdagi bal boshqa turlarga nisbatan bir necha ball yuqori bo'lsa.


Jadval
Shaxsning kasbiy yo'nalganligi

Turlari	Psixologik xususiyatlar, shaxsiy xususiyatlar, qobiliyatlar	Yo'nalish, diqqat, afzalliklar	Professional muhit	Maxsus kasblar
R	Faollik, tajovuzkorlik, samaradorlik, qat'iyatlilik, ratsionallik, amaliy fikrlash, rivojlangan vosita mahorati, fazoviy tasavvur, texnik qobiliyat	Muayyan natija, hozirgi narsa, narsalar, ob'ektlar va ulardan amaliy foydalanish, jismoniy rivojlanishni talab qiladigan mashqlar, epchillik, muloqotga yo'nalmaslik	Muhandislik, qishloq xo'jaligi, harbiy ishlar. Harakatlanish, motorli ko'nikmalar, jismoniy kuch talab qiladigan aniq vazifalarni hal qilish. Ijtimoiy ko'nikmalar minimal darajada talab qilinadi va cheklangan ma'lumotni qabul qilish - uzatish bilan bog'liq.	mexanik, elektrchi, muhandis, dehqon, chorvachilik bo'yicha mutaxassis, agronom, bog'bon, mexanik, haydovchi va boshqalar.
VA	Analitik aql, hukmlarning mustaqilligi va o'ziga xosligi, lisoniy va matematik qobiliyatlarning uyg'un rivojlanishi, tanqidiyligi, qiziquvchanligi, fantaziyaga moyilligi, kuchli ichki hayoti, past jismoniy faolligi	G'oyalar, nazariy qadriyatlar, aqliy ish, mavhum fikrlashni talab qiladigan intellektual ijodiy muammolarni hal qilish, faoliyatdagi muloqotga yo'nalmaslik, muloqotning axborot xarakteri	Ilm-fan. Mavhum fikrlash va ijodkorlikni talab qiladigan muammolarni hal qilish. Shaxslararo munosabatlar ozgina rol o'ynaydi, garchi u bilan muloqot qilish va murakkab g'oyalarni idrok etish zarur bo'lsa	fizik, astronom, botanik, dasturchi va boshqalar.
Dan	Muloqot qobiliyati, insonparvarlik, hamdardlik qobiliyati, faollik, atrofdagilarga va jamoatchilik fikriga bog'liqlik, moslashish, his-tuyg'ular va his-tuyg'ularga asoslangan muammolarni hal qilish, til qobiliyatlarining ustunligi	Odamlar, aloqa, boshqalar bilan aloqa o'rnatish, ta'lim berishga intilish , intellektual muammolardan qochish	Ta'lim, sog'liqni saqlash, ijtimoiy ta'minot, xizmat ko'rsatish, sport. Doimiy shaxsiy muloqotni, ishontirish qobiliyatini talab qiladigan odamlarning xatti-harakatlarini tushunish qobiliyati bilan bog'liq vaziyatlar va muammolar.	qishloqda o'qituvchi, psixolog va boshqalar.
TO	Raqamli ma'lumotlarni qayta ishlash qobiliyati, muammolarga stereotipik yondoshish, konservativ tabiat, itoatkorlik , qaramlik, urf-odatlarga rioya qilish, muvofiqlik , mehnatsevarlik, matematik qobiliyatlarning ustunligi	Tartib, aniq rejalashtirilgan tadbirlar, ko'rsatmalarga muvofiq ishlash, algoritmlarni belgilash, noaniq vaziyatlardan qochish, ijtimoiy faollik va jismoniy stress, rahbarlik lavozimiga qabul qilish	Iqtisodiyot, aloqa, hisob-kitoblar, buxgalteriya hisobi, ish yuritish. Muntazam ma'lumot va raqamli ma'lumotlarni qayta ishlash qobiliyatini talab qiluvchi faoliyat	buxgalter, moliyachi, iqtisodchi, ofis xodimi va boshqalar.
P	Energiya, impulsivlik, ishtiyoq, tashabbuskorlik, tajovuzkorlik, tavakkal qilishga tayyorlik, optimizm, o'ziga ishonish, til qobiliyatlarining ustunligi, rivojlangan tashkilotchilik qobiliyati	Etakchilik, tan olish, etakchilik, hokimiyat, shaxsiy mavqe, qat'iyat, mehnatsevarlik, vosita mahorati va diqqatni jamlashni, iqtisodiyot va siyosatga qiziqishni talab qiladigan ishlardan qochish	Noma'lum vazifalarni hal qilish, boshqalarning xatti-harakatlari va notiqlik motivlarini tushunish qobiliyatini talab qiladigan har xil vaziyatlarda har xil turdagi vakillari bilan muloqot qilish	tadbirkor, sotuvchi, menejer, direktor, ijrochi direktor, jurnalist, muxbir, diplomat, advokat, siyosatchi va boshqalar.
VA	Tasavvur va sezgi, hayotga hissiy jihatdan murakkab qarash, mustaqillik, fikrlashning moslashuvchanligi va o'ziga xosligi, rivojlangan vosita qobiliyatlari va idrok	Tuyg'ular va his-tuyg'ular, o'zini namoyon qilish, ijodiy izlanishlar, jismoniy kuch talab qiladigan ishlardan qochish , tartibga solingan ish vaqti, qoidalar va an'analarga rioya qilish.	Tasviriy san'at, musiqa, adabiyot. Badiiy did va tasavvurni talab qiladigan muammolarni hal qilish	musiqachi, rassom, fotograf, aktyor, rejissyor, dizayner va boshqalar.

Insonning kasbiy yo'nalishi to'g'risida aniqroq xulosa turlaridan biri bo'yicha maksimal bahoni hisobga olmagan holda, balki eng yuqori reytingga ega bo'lgan uchta turni aniqlash orqali amalga oshirilishi mumkin. Gap shundaki, J.G. Olland nazariyasiga binoan olti kishilik tiplari olti burchak shaklidagi o'xshashlik darajasiga ko'ra bir-birlari bilan birlashtirilgan (rasmga qarang.) Har bir tur olti burchakdagi qo'shnilariga eng o'xshash va olti burchakdagi qarama-qarshi shaxs turlaridan farq qiladi. ...

Masalan, ijtimoiy tip olti burchakning narigi tomonida joylashgan tadbirkorlik va badiiylikka juda o'xshash, unga qo'shni va realistikdan farq qiladi.
Agar eng yuqori bahoga ega bo'lgan uchta tur qo'shni bo'lsa, ya'ni olti burchakning bir tomonida bo'lsa, unda sizning professional tanlovingiz eng oqilona va izchil bo'ladi. Bunda siz nafaqat eng yuqori ball to'plagan turga, balki qolgan ikkalasi o'rtasida o'rtada bo'lgan turga ham ustunlik berishingiz mumkin.
Agar uchta eng yaxshi ko'rilgan tur olti burchakning qarama-qarshi tomonlarida bo'lsa, unda tanlov juda qiyin. Bunday holda, o'zingizning qaroringiz uchun boshqa testlardan, kitoblardan Yoki konsultatsiyalardan boshqa asoslardan foydalanish oqilona bo'ladi.
Gollandiya usuli bilan aniqlangan shaxsning kasbiy yo'naltirilganligi turlari ma'lum darajada mehnat predmeti bo'yicha kasblar tasnifiga to'g'ri keladi. Shunday qilib, "realistik" shaxs turi "odam-texnika" va "odam-tabiat" turlarining kasblariga eng mos keladi va ishchilarga va muhandislik-texnik mutaxassisliklari va lavozimlariga e'tiborni xarakterlaydi. 
Shaxsning "intellektual" turi ko'proq darajada ijtimoiy va tabiiy fanlar sohasi bilan, ya'ni "inson - odam" va "inson - tabiat" kabi kasblar bilan bog'liqdir. "Ijtimoiy" tip "shaxsdan odamga" turidagi xizmat ko'rsatish, ta'lim va tibbiyot sohalarida kasblarga moyilligini belgilaydi. "An'anaviy" tip "odam - imo-ishora tizimi" turidagi axborot kasblariga moyillikni tavsiflaydi. "Tadbirkorlik turi, albatta, biron bir mehnat predmeti bilan bog'liq emas, u ularning har qandayida o'zini namoyon qilishi mumkin, ammo menejerlik kasblari va lavozimlariga yo'nalish ushbu turdagi vakillarni" shaxs-odam "tipidagi kasblar bilan chambarchas bog'laydi. Va nihoyat, "badiiy" shaxs turini "shaxs - badiiy obraz" turidagi kasblarga osongina bog'lash mumkin.