|
Дискамфорт щолати – инсоннинг ички щиссиётлари, ыйлари ва
туй\улари билан бо\ли= былиб, нимадир былаётганлиги англанади,
аммо ыша нимадир ани= таъриф этилмайди, у англашилади, аммо
уни сыз билан ифодалаб былмайди. Агар сиз ыз ички
щиссиётларингиз сизга узатишга щаракат =илаётган ахборотларни
ты\ри «таржима» =илишни ыргансангиз, кыпинча ыз щаётингизни
зиддиятлардан са=лаб =олган быласиз
Конфликтнинг келиб чиқишидан олдин конфликт вазият мавжуд бўлади.
Конфликтнинг олдини олмаслик инцидентга олиб келади. Инциндентниг
ривожланиши эса конфликтнинг ўзини вужудга келтиради.
Инцидентлар нима?
Инцидентлар, ҳаётда учраб турадиган турли низо ва зиддиятга боғлиқ
бўлган воқеалар бўлиб, осуда ва тинчлик вақтида сиз уларни тезда хаёлдан
чиқариб ташлайсиз. Аммо улар баъзан сизни конфликт таркибга тортиб
кетади.
Мен ва отам ўртасидаги конфликтнинг юзага келишида худди ўша
инцидентларнинг ҳам ҳиссаси катта.
42
Конфликтнинг яратувчанлик имкониятининг менга ижобий таъсири.
Яширин имкониятларим ва муаммонинг янги қирраларининг очилишига
сабаб бўлди.
Мени ҳақиқатни тан олишга ундади.
Инсонларни тушуна бошладим.
Ўз фикр ва ўйларимга аниқлик киритдим ва позициямни қайта кўриб
чиқишимга мажбур бўлдим.
Менда сабр-қаноат тўйғусини шакиллантирди.
Ота-онамнинг оиладаги ўрнини ҳеч ким боса олмаслигини англадим.
Ҳаётга теран боқа бошладим ва диққатимни бир жойга жамлаб астойдил
ўқий бошладим.
Отамнинг менга чин дўст эканлигини англадим.
Отам Конфликтни яъни орамиздаги конфликтни яратувчанлик сари
йўналтира олди.
Конфликтнинг вайрон қилиш имкониятининг менга салбий таъсири
қуйидагилар:
Ўртоқларим орасида мен ўзимни ноқулай сезадиган бўлиб қолдим.
Тез жаҳил қиламан, тез-тез бўлар бўлмас нарсага хафа бўламан
Пашшадан фил ясаб, кичкина муаммони мажорага айлантираман.
Синфдошларим билан айниқса, ўғил болалар билан гапимиз умуман
қовушмайди.
Бу ҳолатдан ҳали ҳанузгача қутула олмайман.
Конфликт ҳоллар ёки зиддиятлар, мажоралар пайтида ўзимни билмаганга
оламан ёки олиб қоламан.
Ҳар ким билан ҳам яхши муомила қила олмайман.
Ёнимдаги ўртоғимга танбеҳ беришдан ўзимни тия олмайман.
Лекин, ўша конфликт вазият ва бундай конфликтлар таъсирида ёшлар
улғайиб боради. Менга яқин инсон бўлган отамнинг, оила аъзоларимиз
таъсирини яққолроқ сезаман.
43
Конфликт табиий ҳолдир. Конфликтдан сақланиш ҳам табиий ҳол
ҳисобланади.
Мен доимо оилада, маҳалла куйда дўстларим даврасида ўзимни
конфликтогенлардан сақлайман. Конфликтоген конфликтга жон берувчи,
конфликт учун шароит яратувчи сифатида таржима қилинади. Конфликтга
олиб келиши мумкин бўлган сўзлар, амаллар ёки харакатсизлик
конфликтоген деб аталади.
Конфликт вазиятларнинг келиб чиқишида «конфликтоген» лар жуда
муҳим ролъ ўйнайди.
Ёшлик даврининг иккинчи босқичи ўспиринлик деб аталади. Бу давр илк
ўспиринлик давридан, етуклик давригача бўлган вақтни ўз ичига олади.
Ёш кўрсаткичи 15-21 ёшгача қилиб белгиланган. Бу даврда ўқувчи
жисмонан бақувват, ўқишни тугатгач мустақил меҳнат қила оладиган,
олий мактабда ўзини синаб кўрадиган имкониятга эга бўлади.
Мазкур даврнинг яна бир хусусияти меҳнат билан таълим фаолиятиниг
бир хил аҳамият касб этишидан иборат.
Айрим ўспиринлар ўз ҳатти-ҳаракатлари, ақлий имкониятлари ва
қизиқишларига паст баҳо берадилар ва ўзларини камтарона тутишга
интиладилар.
Ўспирин ўзининг эзгу ниятини баҳолашда жамоада ўз ўрнини белгилаш
нуқтаи назаридан ёндошади. Чунончи «ўзим танлаган мутахассисликка
яроқлиманми?», «Жонажон Республикамга, ота-оанамга муносиб фарзанд
бўла оламанми?» «Жамиятнинг тараққиётига ўз улишимни қўша
оламанми?» деган саволга жавоб излайди.
Ўспирин ўқувчида ўзини англаш замирида ўз-ўзини тарбиялаш истаги
туғилади ва бу ишнинг йўлларини топиш, уларни кундалик турмушга
тадбиқ қилиш эҳтиёжи вужудга келади. Ўзларига маъқул маънавий-
психологик қиёфага эга бўлиш учун, оқилона ўлчам, мезон, вазифаларини
44
бажарувчи баркамол, мукаммал тимсол, намуна, юксак орзу тасвирини
қидирадилар.
Ўспирин ҳар бир ишда етакчи, биринчи бўлиш истаги билан яшайди.
Лекин, ҳар доим ҳам уддасидан чиқа олмайди.
Психолог олим Л.А. Уманский фикрича бунинг учун ўспирин қуйидаги
хислатларга эга бўлиши керак.
А) ахлоқий хислатлар – жамоатчилик, самимийлик, ташаббускорлик,
батартиблилик, интизомлилик;
Б) иродавий хислатлар – матонат, қатъият, мустақиллик, ташаббускорлик,
батартиблилик, интизомлилик;
В) эмоционал ҳислатлар-хушчақчақлик, тетиклик, ҳазилкашлик ва
янгиликни ҳис этиш, ўз кучига ишонч, оптимизм ва бошқалар.
Ўспиринларда мавжуд бўлган яна бир муҳим хислат уларда юксак
даражадаги дўстлик, ўртоқлик, улфатчилик, муҳаббатнинг вужудга
келишидир. Демак конфликт вазиятда ҳар бир томоннинг ўз қарашлари,
ўйлари, фикрлари тизими мажмуаси мавжуд. Мана шу ўй ва фикрлар
тизими худди мана шу томоннинг ўз шахсий манфаатларини англатади.
Шахсий манфаатлар одамлар ҳаётининг табиий эҳтиёжини ташкил этади..
Демак, конфликт-бу икки, ёки ундан кўп томонларнинг ўз
мақсадларига етиш йўлидаги турли манфаатли тўқнашувдир.
45
Do'stlaringiz bilan baham: |
