Microsoft Word yonilgi mahsulot zapasorg doc

Izomer-parafin  uglevodorodlar  normal-parafin  uglevodorod-
larning  izomerlari  hisoblanadi.  Ular  turli-tuman  tarmoqlangan 
strukturalar  hosil  qiladi.  Bitta  oktanning  kimyoviy  formulasiga 
C
8
H
18
  izooktanlar  deb  ataluvchi  17  xil  birikma  javob  beradi. 
Ularning  tarkibidagi  elementlar  bir  xil  bo‘lsa  ham,  ular  turli  xil 
tuzilishga  ega  (molekulalarda  atomlar  turlicha  joylashadi). 
Shuning  uchun  ham  ularning  kimyoviy  va  fizikaviy  xossalari  har 
xildir. 
 Masalan:  17  ta  izooktandan  biri  2,2,4-trimetilpentan  deb 
ataluvchi birikma quyidagicha tuzilishiga ega: 
 

---

 
12 
Izomer-parafin uglevodorodlar benzin tarkibida qancha  ko‘p 
bo‘lsa, shuncha yonilg‘i to‘liq yonadi va benzinning detonastiyaga 
qarshilik ko‘rsatish qobiliyati yuqori bo‘ladi.  
Dizel  yonilg‘isi  tarkibida  esa  bu  uglevodorodlar    qiyin 
oksidlanishi  tufayli  alangalanishning  kechikish  davrini  uzaytirib 
yuboradi  va  natijada  dizel  dvigateli  taqillab  ishlaydi.  Yonish 
kamerasida  yonilg‘i  ko‘p  to‘planadi  va  katta  qismi  birdaniga 
alangalanadi,  bosim  keskin  ko‘tariladi  va  dvigateldan  o‘ziga  xos 
taqillangan  ovoz  eshitiladi,  natijada  podshipnik  vkladishlari, 
porshen halqalari yeyiladi. Yonilg‘i sarfi ortadi. 
   2. Naften uglevodorodlar, kimyoviy formulasi: C
n
H
2n 
 
Bu  uglevodorodlar  siklik  strukturaga  ega.  Ular  parafin 
uglevodorodlardan  2  ta  vodorod  atomi  kamligi  bilan  farq  qiladi. 
Naften  uglevodorodlar  parafin  va  aromatik  uglevodorodlar 
oralig‘ida  turadi,  shuning  uchun  ular  benzin  tarkibida  ham  dizel 
yonilg‘isi tarkibida ham qoniqarli ishlaydi.  
Naften uglevodorodlar quyidagicha strukturaga ega: 
 
 
 
               siklopentan                                       siklogeksan 
 
Naften  uglevodorodlar  normal-parafin  uglevodorodlarga 
qaraganda  yuqoriroq  haroratda  qaynaydi  va  yuqori    haroratda 
oksidlanishiga  qarshi  moyilligi  ham  kuchli.  Naften  uglevo-
dorodlarning  yengil  fraksiyalari  qotish  harorati  past  bo‘lganligi 
sababli    qishki  sort  dizel    yonilg‘isi  tarkibining  asosiy    qismini 
tashkil  etadi.  Naften  uglevodorodlarning  og‘ir  fraksiyalarining 

---

 
13 
qovushqoqligi va kimyoviy barqarorligi  yuqori  bo‘lganligi uchun 
motor moylarining asosini tashkil etadi.