Microsoft Word yonilgi mahsulot zapasorg doc

4.2. Siqilgan   gazlar 
 
Siqilgan  gaz  suyultirilgan  gazdan  farqli  ravishda  normal 
harorat  va  istalgan  yuqori  bosimda  o‘zining  gazsimon  holatini 
saqlab qoladi. Gaz faqat o‘ta sovutilgandan keyingina suyuqlikka 
aylanadi.  Avtomobillarda  yonilg‘i  sifatida  20MPa  gacha  siqilgan 
tabiiy  gazdan  foydalaniladi.  Тabiiy  gaz,  gaz  konlaridan  olinadi. 
Uning asosiy komponenti – metan CH
4 
 
 
 
Siqilgan  gaz  yonganda    katta  massa  birligida  issiqlik  (49,9 
MJ/kg)  ajralib  chiqadi,  biroq  zichligi  juda  kam  bo‘lganligidan, 
hattoki  20MPa  gacha  siqilgan  gaz  yonganda  ham  chiqadigan 
hajmiy  issiqligi  kamida  3  marta  kam.  Yonganda  chiqadigan 
hajmiy  issiqlik  miqdorining  kam  bo‘lishi  avtomobilda  hattoki 
yuqori  bosimda  ham  yetarli  miqdorda  gaz  saqlanishiga  imkon 
bermaydi.  Shu  sababli  siqilgan  tabiiy  gaz  bilan  ishlaydigan,  gaz 
ballonli  avtomobillarda  zapas  yo‘l,  benzin  yoki  suyultirilgan 
uglevodorod  gazi  bilan  ishlaydigan  avtomobillarga  nisbatan  ikki 
barobar kichik. 
Metanning  tadqiqot  yo‘li  bilan  aniqlangan  oktan  soni  110 
atrofida bo‘ladi. Siqilgan tabiiy gazning zaxira  miqdori ko‘p va u 
arzon  bo‘lganligidan  benzin  o‘rniga  bu  gazdan  foydalanish 
maqsadga muvofiqdir. 
 Avtomobillar  uchun  yonilg‘i  sifatida  siqilgan  gazdan 
foydalanilganda, 
uning 
ko‘rsatkichlarga 
siqilgan 
gazning 
komponent  tarkibi  va  gaz  ballon  apparatning  ishiga  zararli  ta’sir 
ko‘rsatuvchi  hamda  dvigatellarning  yoqilishini  tezlashtiruvchi 
moddalar ta’sir ko‘rsatadi
.   
  (
  4.2-rasm)

---

 
111 
 
 
4.2-rasm. Siqilgan gaz uzatish sistemasining sxemasi: 
1–yuqori bosimli gaz ballonlari; 2–to‘ldirish ventili; 3–gaz isitgich; 
4–gaz tozalagich; 5–monometr; 6–ventil; 7–filtr; 8–reduktor. 
 
Siqilgan  gazlar  suyultirilgan  neft  gazlariga  nisbatan  quyidagi 
afzalliklarga ega: 
 - ancha xavfsiz,  
 -  havodan  yengil  bo‘lganligi  uchun  chiqayotgan  gaz  uchib 
ketadi; 
 - arzon;   
- tabiatda zaxirasi ko‘p;   
- chiqindi gazlari ekologik toza va h.k.  
Siqilgan  gazlar  normal  haroratda,  hatto  yuqori  bosimda  ham 
gaz  holatini  saqlaydi.  Suyuq  holatga  minus  82°C  dan  past 
haroratda va 4,5 MPa bosimda o‘tadi.