Microsoft Word yonilgi mahsulot org doc

6.3. Тransmission moylarining asosiy xossalari 
Тransmission moyining suyuq ishqalanishini ishonchli ta’min-
lay olish xususiyatini xarakterlovchi muhim xossalaridan biri 
kinematik qovushqoqlik
dir.
Тishli uzatmalarda suyuqlikli ishqalanishni hosil qilish, ularni 
sovitish, zichlikni ta’minlash, oson harakatlanishi qovushqoqlikka 
bog‘liq bo‘ladi. Harorat pasayganda moyning qovushqoqligi 
ortishi sababli ishqalanish tufayli isroflar va moyning ko‘chishiga 
qarshiliklarni yengishga sarflanadigan isroflar ortadi, shuning 
uchun uning qiymati tishli uzatmalarni uzoq muddat ishlaganda 
ham past haroratlarda sovuq holatda ishga tushirganda ham suyuq 
ishqalanishi ta’minlaydigan darajada optimal bo‘lishi kerak.
Moy qatlamining mustahkamligi ishqalanuvchi juftlarning ish 
sharoitiga (harorat, bosim, sirtlarning o‘zaro harakatlanish tezligi-
ga) qarab tanlanadigan moyning qovushqoqligi bilan belgalanadi.
Qovushqoqligi qancha yuqori bo‘lsa, moy pardasining 
ishonchliligi shuncha yuqori bo‘ladi. Lekin qovushqoqlik ortishi 
bilan moy qatlamlarini harakatga keltirish uchun kuch ko‘proq 
sarflanadi, ichki ishqalanish koeffitsiyenti ortadi, quvvat esa 
kamayadi. Shuning uchun moylar yuqori haroratda tishli uzatma-
larni oson yurgizib yuborishni ta’minlaydigan qovushqoqlikka ega 
bo‘lishi kerak. Moylar tarkibidagi parafin uglevodorodlar kam 
qovushqoqlik xossasiga, aromatic uglevodorodlar esa yuqori 
qovushqoqlik xossasiga ega. 
Тransmission moylarning qovushqoqlik-harorat xossalari 
yuqori, qotish harorati kerakli darajada bo‘lishi (manfiy haroratda 
transmissiya agregatining ish rejimiga tez o‘tishini va 
ishqalanuvchi juftlarning ishonchli moylanishini ta’minlashi), 
harorat ta’sirida hamda vaqt o‘tishi bilan xossalarini kam 
o‘zgartirishi, tarkibda abraziv mexanik aralashmalar va suv, 
shuningdek, korroziyalovchi aktiv birikmalar bo‘lmasligi (detal-
larning mexanik va kimyoviy yeyilishini kamaytirishi), nihoyat, 
rezina zichlamalarini yemirmasligi lozim. 
160 
Bu talablardan eng muhimi tirnalishga va yeyilishga qarshi 
xossalar hisoblanadi. Bu xossalarni yaxshilash uchun moylarga 
qo‘shilmalar qo‘shiladi. Bug‘lanish harorati yuqori bo‘lganda, 
qo‘shilmalarning faol elementlari ishqalanuvchi sirtlarda asosiy 
metallga qaraganda plastikroq va yeyilishga chidamliroq pardalar 
hosil qiladi. 
Тransmission moylarning qovushqoqligining chegaraviy 
qiymatlari quyidagicha belgilangan: quyi chegara 5, yuqori 
chegarasi 50000sSt. 
Quyi chegara ishqalanuvchi juftlarning ko‘tarib turish 
xususiyatinigina emas, balki zichlagichning ishlash xususiyati 
bilan ham belgilanadi: juda suyuq moy manjet zichlagichdan tez 
sizib o‘tib ketadi. 
Yuqori chegara avtomobilni joyidan moy qizimagan xolda 
qo‘zg‘atish mumkinligi va birinchi uzatmada 10 km
/
soat tezlik 
bilan yurgizish mumkinligi bilan belgilanadi. Boshqacha aytgan-
da, agar moyning qovushqoqligi ko‘rsatilgan qiymatdan yuqori 
bo‘lmasa, joyidan qo‘zg‘alishda hech qanday muammo bo‘lmay-
di. Baribir moyning quyi harorat chegarasi qovushqoqlikning 
yuqori chegarasiga emas, balki sovigan moyning mustahkamlik 
chegarasiga bog‘liqdir. 
 
6.1-rasm.