Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

taqlidmujtahid
bo‘lishi mumkin, bu holda o‘zining 
ijtihod
i tufayli chiqariladigan fiqhiy xulosalarga 
amal qilishi kerak bo‘ladi. [II] U nihoyatda bilimdon 
muqallid
ham bo‘lishi mumkin. Bu holda unga 
ergashishi uchun yo‘lboshchi, amal qilishi uchun hukm chiqarib berguvchi qozi va taqlid qilishi uchun 
ulamo zarur bo‘ladi. Ko‘rinib turibdiki, u yetarli darajada bilimga ega bo‘lgan kishi sifatida 
yo‘lboshchiga ergashadi. Buning isboti shuki, mabodo u yo‘lboshchisining o‘zi murojaat qilgan 
masaladan bexabarligini bilsa yoki bu haqda gumon qilsa, o‘sha yo‘lboshchiga ergashishi yoki 
chiqargan hukmini qabul qilishiga izn berilmaydi; darhaqiqat, ilmli yoki ilmsiz kishi o‘zi malakasi yetarli 
bo‘lmagan deb hisoblagan kishiga xuddi bemor kishi taqdirini tabib bo‘lmagan kishi qo‘liga topshirishi 
mumkin bo‘lmaganiday, taqlid vositasida ergashishi mumkin emas. [III] U 
mujtahid
darajasiga 
yetmagan bo‘lishi mumkin, biroq dalil va uning kontekstini tushunadi va ma'lum bir masalalarda ba'zi 
hukmlarni boshqasidan ustun qo‘yish zarurligini anglay biladi. Bu holda kimdir uning nimani afzal 
bilayotganini, qarashlarini tan olishi yoki olmasligi shart. Basharti, o‘sha qarashlar tan olinsa, u ushbu 
masala yuzasidan xuddi mujtahidday bo‘ladi; tan olinmasa, u xuddi mutaxassis bo‘lmagan boshqa 
oddiy musulmonlar singari boshqa mujtahidlarga ergashishga majbur bo‘ladi. (
al-I'tisam
[Cairo, 1913-
4] III, 251-3.)
bo‘yicha ortodoksal pozitsiya - turimning bundan keyingi qisqacha bayonini berish uchun 
xizmat qiladi: "Shariat hukmlariga amal qiladigan kishi uch toifaning biriga mansubdir. [I] U
[547]
Qur'on, "Nahl" surasi, 43-oyat.
[548]
Qur'on, "Tavba" surasi, 122-oyat.
[549]
Ushbu hadisning bir versiyasi Imom Termiziy («Hudud», 2) da bor, lekin u zaif bo‘lgan Yazid 
ibn Ziyodni o‘z ichiga oluvchi isnodga ilova qilib berilgan. 
[550]
Ibn Abi Shayba, 
Musannaf
, XI, 70.
[551]
Ushbu ulamolar haqida qarang: Ahmad ibn al-Naqib al-Misri, tr. Nuh Keller, 
Reliance of the 
Traveller
(Abu Dhabi, 1991), 1059-60, 1057-9. Ibn al-Qayyumning ushbu masalaga munosabati 
doimiy bo‘lmagan. U «I'lam al-Muvaqqi'in" asarining ba'zi joylarida har bir musulmon to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
Qur'on va Sunnat asosida hukm chiqarish malakasiga ega, degan fikrni ilgari surayotganga o‘xshaydi. 
Biroq boshqa o‘rinlarda esa u ko‘proq ziyolilarga xos qarashni ilgari suradi. Masalan, u bunday deb 
yozadi: «Imomining mazhabiga sodiq muftiy, o‘zining nazarida to‘g‘riroq bo‘lgan boshqa bir 
mazhabga asoslanib, fatvo berishi mumkinmi? [Javob shuki] agar u ijtihod amaliyotida o‘sha 
imomning printsiplariga ergashsa va ilohiy kalomni tahqiq qilsa [ya'ni,