Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

Monsieur!
[308]
 Ular bizning ketganimizdan afsus qiladi. Yunonlar, ruslar, serblar, 
ruminlar, bulg‘orlar, barcha rohiblar bir-birini o‘lguday yomon ko‘radi. Ularni birlashtirib 
turgan narsa islomni yomon ko‘rishidir. Biz bu yerdan ketganimizdan keyin ular bir-
birining go‘shtini yeydi.
[309]
Muqaddas Qabr cherkovi tashqarisidagi o‘rindiqda bir-biriga yov ziyoratchi guruhlar 
o‘rtasidagi kelishmovchilikni bartaraf etish uchun yordam so‘rab telefon qilishga shay 
holda chilim chekib o‘tirgan iordaniyalik mudroq konsteblning qiyofasi hech ko‘z odimdan 
ketmaydi. To shu kungacha o‘sha cherkovning kaliti, yalpi kelishuvga ko‘ra, musulmon 
kishining qo‘lida turadi. Bu hol islomning o‘z-o‘zini an'anaviy baholashdagi, murosali deb 
bo‘lmas-ku, lekin ishonchli ramzidir.
Islom jamiyatining shunga o‘xshash musulmon bo‘lmagan jamoalar ustidan murosali 
tarzda hukm yurita olish qobiliyatini qayta-qayta namoyish etayotganini empirik isbot 
tariqasida olish mumkin. U tarixning, musulmon e'tiqodi samimiyatining murakkab 
laboratoriyasida sinovlardan o‘tgandir. Xuddi klassik xristianlik nuqtai nazaridan iudaizm 
o‘rnini xristianlik egallagani kabi oldingi dinlar o‘rniga radikallikdan uzoq bo‘lgan islom 
dini maydonga chiqdi. Ammo o‘rta asrlardagi musulmon shaharlaridagi yahudiylar va 
xristianlarning yashash sharoitlarini xuddi jannatdagiday bo‘lgan deb tasavvur qilish 
xato bo‘lur edi. 
Zimma
qoidalari mantig‘i na plyuralistik soteriologiyada, na inson 
huquqlari va yalpi diniy indifferentizm
[310]
ning universal g‘oyalariga asoslangan 
zamonaviy dunyoviy adolatda edi. Ilk xaliflar davriga borib taqaluvchi chiqimlarni 
tartibga soladigan va boshqa qonunlar yahudiy va xristianlarning huquqlarini cheklab 
qo‘ygan edi. Islomning tarixiy huquq amaliyotiga uning maqtovga loyiq emasligini 
tasdiqlaydigan ko‘plab dalillar mavjud, deb emas, aksincha, xristian va yahudiy dinlarini 
ham bundan buyon tugal deb bo‘lmaydi, degan ilohiyotshunoslik hukmi tasdig‘i sifatida 
qarash kerak bo‘ladi. Bu ikkala din ham muqaddas kitoblarga tayanadi va, binobarin, 
ular ham yashashga munosibdir.
Ushbu isbot muqaddas kitoblarning bir qancha oyatlarida o‘z ifodasini topgan. Bu hol 
hazrati Muhammadning payg‘ambarligi isboti bo‘lgan Qur'on nozil bo‘lishi bilan bog‘liq 
ma'lumotlarga qarshi iudaizm va xristian dinlari vakillarining tanqidlarini rivojlantirgan 
plyuralistlar iqtibos olishni yoqtiradigan dag‘al xomaki matnlarni mo‘‘tadillashtiradi va 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter