Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
13
Aniq raqamlarning nihoyatda kamligi ajablanarlidir. Hisob-kitoblarga qaraganda, 1990-
2050 yillarda Yer yuzidagi o‘rtacha harorat Selsiy shkalasi bo‘yicha 1,5 gradusga 
ko‘tariladi. Biroq so‘nggi muz davridan to bugungi kungacha, ya'ni 4 ming yil mobaynida 
o‘rtacha harorat, bor-yo‘g‘i, 0,5 gradusga ko‘tarilgan edi. Tadqiqotlardan ma'lum 
bo‘lishicha, qutblardagi muz qalpoqlari eriy boshlagan, shuning uchun ham har yili 
dengiz sathi 5 mm ko‘tarilib bormoqda. Yevropa Ittifoqi Shimoliy Norfolk qirg‘og‘i singari 
joylarda dengizni o‘z joyida ushlab turish uchun kerak bo‘ladigan temirbeton to‘siqlarga 
millionlab funt sterling mablag‘ sarflamoqda, shu bilan birgalikda, qasoskor tabiatga 
qarshi eng mukammal to‘siqlar qachongacha chidab berishi qizg‘in muhokama
qilinmoqda. 
G'arb uchun bunday noxush xabarning yaxshi jihati ham bor. Ko‘pchilik aholi 
haroratning ko‘tarilishidan xursand bo‘ladi. Oradan 30 yil o‘tib, Janubiy Angliyaning ba'zi 
bir tumanlarida apelsin o‘stirish imkoni paydo bo‘ladi. Fermerlar issiq yoz va quruq qish 
mavsumlarini mo‘ljallab hosil yetishtirish uchun urug‘ sotib olishmoqda; ulkan falokat 
xavf solayotganga o‘xshamaydi.
Islom dunyosi uchun umumiy manzara tashvishliroqdir. Rio-de-Janeyro sammitida islom 
mamlakatlari ushbu masalaga befarq ekanini namoyish etishdi; atrof-muhit nazoratiga 
qarshi bo‘lgan mamlakatlarning ko‘pchiligi Fors ko‘rfazi mamlakatlari, Bruney va boshqa 
musulmon mamlakatlari edi. Bunga sabab bo‘lgan hol ular iqtisodiyotining neft va gazga 
bog‘liqligi edi. G'arb mamlakatlari yo‘llarida zaharli gazlar ajralib chiqishini kamaytirish 
yoki elektr ishlab chiqarishda shamol, dengiz suvining ko‘tarilishi singari an'anaviy 
manbalardan foydalanishga o‘tish o‘sha mamlakatlar iqtisodiyotini bir zumda barbod 
qiladi.
Qisman bunday qisqa muddatli manfaatni o‘ylab ish ko‘rayotgani tufayli musulmon 
doiralar kelgusi mingyillikda iqlim o‘zgarishi bilan bog‘liq ro‘y berishi mumkin bo‘lgan 
ulkan talofatlarni deyarli his qilmayotganga o‘xshaydi. Biroq falokatning ayrim alomatlari 
paydo bo‘lganini bir ko‘z oldingizga keltirib ko‘ring. Afrikaning aholisining 90 foiz dan 
oshig‘i musulmonlar bo‘lgan Chad, Mali, Niger kabi mamlakatlarida yog‘ingarchilik har 10 
yilda 10 foiz kamayib bormoqda. Sahroyi Kabirning qum okeani kengayib bormoqda, 
qum barxanlari sahroning janubiy chekkalaridagi yaylov va ekin yerlariga bosib 
kelayotir. Iqlim boshqa tomonlama ham yomonlashib bormoqda: 20-asrning 80-yilarida 
Sudanni halokat yoqasiga keltirib qo‘ygan qurg‘oqchilik bundan ham battar suv toshqini 
bilan hamayoqni vayron qildi.
Har qanday iqlimiy xarita ko‘pgina musulmon mamlakatlarida qishloq xo‘jaligi ishlab 
chiqarishning juda oz qismini tashkil etishini ko‘rsatib beradi. Hisob-kitoblarga 
qaraganda, Jazoirda yog‘ingarchilikning 15 foiz qisqarishi dehqonchilik qilinayotgan 
yerlarning ishdan chiqishiga va shaharlarga ko‘chib keluvchilar sonining oshishiga sabab 
bo‘ladi. Shunga o‘xshash vaziyatni Marokkoda ham ko‘rish mumkin. U yerda 1995 
yildagina barham topgan qurg‘oqchilik hali hech kimning yodidan ko‘tarilgani yo‘q. 
Yaman esa Hind okeanidagi mussonlar strukturasi o‘zgargani tufayli katta zarar ko‘rdi, 
bu ham ob-havoning yalpi isishi bilan bog‘liqdir. Bangladeshda esa muammo suv 
yetishmasligidan emas, aksincha, uning haddan ziyodligidan kelib chiqmoqda. Bu yerda 
har 3-4 yilda ro‘y beradigan toshqinlar, mussonlarning strukturasi o‘zgargani barobarida, 
Himolay tog‘laridagi ulkan hududlarda tuproqdagi namlikni tutib qoladigan 
o‘rmonlarning ayovsiz kesilib ketishi bilan ham bog‘liqdir.

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter