Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
12
Islomga bunday xavf tug‘dirayotgan neoxorijiylikning xato qarashlari bugungi kunda 
real kuchga aylandi. Kitobning keyingi boblaridan birida bu xavf tadqiq qilinadi. U, 
doimiy tashvishga soladigan o‘zgarishlarga qaramasdan, yashab qoladi.
Endi mavzularimizning uchinchisi: bugungi kunning ulkan islomiy masalalaridan biri, 
ba'zan eng muhim deb yuritilayotgan tabiiy muhitning buzilishi muammosiga nazar 
tashlash vaqti yetdi. Qur'onda osmonlar va ummonlarning qo‘zg‘alishi oxir zamon belgisi 
sifatida talqin etiladi va bu hol uzoq asrlar davomida insonni boqib kelgan 
ekosistemaning ayni paytdagi buzilishining poetik ifodasiga o‘xshab ko‘rinadi.
Bu yerda javob berilishi lozim bo‘lgan ko‘plab savollar bor. Biz tark etayotgan ikkinchi 
mingyillikda sayyoramiz 1000 yil bilan solishtirganda ancha qashshoqlashgan jismoniy 
ko‘rinishga ega bo‘lib qoldi. Insonning ma'rifiy fantaziya tufayli jismoniy tartib ustidan 
hukmronlik qilishiga yo‘l ochib bergan materializm, protestantlar kapitalistik axloqining 
ma'lum bir ko‘rinishi, Sharqda esa sanoatlashtirishni ilohiy maqomga ko‘targan 
kommunizm ona zaminning jinoyatkorona zo‘rlanishiga olib keldi. Hamma joyda Yer yuzi 
yara-chaqa bo‘lib ketdi. Ming-minglab tonna zaharli axlat okeanlarda u yoqdan-bu yoqqa 
suzib yoxud stratosferada aylanib yuribdi. Har kuni 12 ta ma'lum (biologik) tur yo‘qolib 
ketmoqda. O'z hayotimiz va ayrim uy hayvonlarini hisobga olmaganda, har bir 
shakldagi hayot yangilanish yong‘inidan zarar ko‘rmoqda. Qoramollarning quturish kasali 
halokati kelgusida nimalar ro‘y berishi mumkinligiga bir ishoradir: Buyuk Britaniya 
hukumati tahlilchilari zararlangan go‘shtni iste'mol qilish oqibatida 30 ming nafar 
britaniyalik quturish xastaligini yuqtirishi mumkinligini qayd etishgan. Texnologiya 
to‘xtovsiz rivojlanib borayotgan bir paytda qo‘pol bir ilmiy xato insoniyatning kattagina 
qismining hayotiga zomin bo‘lmasligiga kafolat yo‘qligini inkor etish bema'nilik bo‘lur edi. 
Taraqqiyot, har doimgiday, ulkan qimor o‘yinidir.
Biroq biz yangi ming yillikka olib o‘tayotgan o‘ta muhim va rad etib bo‘lmas atrof-muhit 
muammolaridan biri ob-havoning yalpi isishidir. Biz necha yuz yillar davomida parnik 
gazlarini havoga chiqarib keldik, faqat bugungi kunga kelibgina, o‘sha faoliyat uchun 
tovon to‘lashimiz muqarrarligini tushunib yetyapmiz. Musulmonlar ushbu masalaga,
uning G'arbdan ko‘ra musulmon mamlakatlariga keskin ta'sir ko‘rsatishi mumkinligini 
hisobga olib, jiddiy e'tibor qaratishi darkor. Musulmonlar orasida ushbu masalaga juda 
oz kishilar qiziqish bildirayotgani tashvishli holdir.
Uzoq yillar davomida hukumat sinchilari ob-havoning yalpi isishi fikriga panja ostidan 
qarab kelishdi. 1992 yili Rio-de-Janeyroda atrof-muhit masalasiga bag‘ishlab o‘tkazilgan
sammit dunyoda vujudga kelgan vaziyat tashvishli ekanini ilmiy dalillar bilan isbotlab 
berdi. Atmosferaga chiqarilayotgan sanoat gazlari sayyoramizni gaz kamerasi va 
pechkaga aylantirmoqda.
Angliyada hozirgi kunda oddiy fuqarolar ham ob-havoning yalpi isib borayotganini qayd 
etishmoqda. Ob-havo harorati 300 yildan beri yozib boriladi, biroq eng issiq 10 yil 1945 
yildan so‘ng, shulardan eng issiq 3 yili (1989, 1990 va 1995 yy.) so‘nggi 12 yil 
mobaynida qayd etilgan. Yomg‘ir yog‘ishi ham bundan-da g‘alati, 1997 yilning yanvar 
oyi so‘nggi 200 yildagi yomg‘ir eng kam yoqqan oy bo‘ldi. Okeanlardagi to‘fonlar shiddat 
tobora oshib, neft tashuvchi kemalar uchun xavfli bo‘lib borayotgani tufayli Shimoliy 
dengiz neft sanoati neft quvurlarini suv ostidan o‘tkazishga majbur bo‘lmoqda.

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter