|
www.ziyouz.com kutubxonasi
53
to‘rtinchi kuni xalifa saylangan bo‘linishi shart. O’rtada fitna tug‘ilib, ixtilof kuchayib
ketmasligi uchun Abdurahmon ibni Avf bo‘lgan tomondagi shaxsni xalifa etib saylashga
qolgan boshqa guruh qarshilik ko‘rsatsa, qilichdan kechiringlar. Uch kunga qadar Suxayb
kishilarga namozda imom bo‘lib tursin, deya vasiyat etaman, dedilar.
Umar (r.a.) vafot etganlaridan so‘ng yuqoridagi nomlari kechgan kishilardan Talxa ibni
Ubaydullohdan boshqalari Misvar ibni Maxrajning hovlilariga to‘plandilar. Talxa ibni
Ubaydulloh bu vaqtda Madinada emasdilar. Tezda o‘rtalarida tortishuv kelib chiqdi. Lekin
Abdurahmon ibni Avf tortishuvning alanga olib ketishidan saqlab qoldilar. Ularga qarab
shunday taklif kiritdilar: «Sizlardan kimki o‘zini saylashlaridan bosh tortsa — o‘sha
sizning eng afzalingizdur!» Hech kim bu taklifga javob bermadi. Shunda o‘zlari «Men
o‘zimni saylashlaridan voz kechdim», dedilar. Alidan boshqa hammalari rozi bo‘ldilar.
Abdurahmon: «Ey Abu Hasan, siz nima demoqchisiz?» deb so‘radilar. Ali (r. a.)
Abdurahmonga qarab: «Siz menga faqat haqni tanlayman, xohishimga ergashmayman,
men qarindoshlarni qarindosh bo‘lganliklari tufayli boshqalardan ko‘ra xosroq
etmayman, deb so‘z bering», dedilar. Abdurahmon hammalariga qarab: «Sizlar menga
kimni o‘zgartirsam va almashtirsam mening bilan birga bo‘lishlikka hamda Ollohga ont
ichib, qarindoshimni xos qilmayman deb bergan ahdimga ko‘ra, men kimni sizlarning
ichingizdan xalifalikka tanlasam rozi bo‘lmoqlikka so‘z beringlar», dedilar. Keyin
Abdurahmon ulardan bir-bir ahd oldilar. O’zlari ham ularga ahd berdilar. Shundan so‘ng
u zot sahobalar va harbiy boshliqlar va katta kishilar bilan nomzodlar o‘rtalarida
xalifalikka qay birlari loyiqroq bo‘ladilar, deya maslahatlasha boshladilar. Ba’zilari
Usmonni ko‘rsatishdilar. Abdurahmon Ali (r. a.)dan «Agar siz bu ishga saylanmay
qolsangiz kimning bo‘lishiga rozilik berardingiz»? deb so‘radilar. Hazrati Ali «Usmonning
bo‘lishiga rozilik berardim» deb javob berdilar. Shuningdsk Zubayr va Sa’d (r.a.) dan
so‘raganlarida ular ikkovlon «Usmonga rozi bo‘lardik», deb javob berishdi. Usmonning
o‘zlaridan so‘raganlarida «men Alining bo‘lishlariga rozi bo‘lardim», deb javob berdilar.
Oxirida xalifalikka saylanishlik Ali bilan Usmon o‘rtalarida xos bo‘lib qoldi. Hazrati Umar
shart etgan to‘rtinchi kun yetgach, Abdurahmon (r. a.) odamlar ichlarida yurib voqeani
o‘rganganlaridan keyin tong namozi paytida masjidga kirdilar va o‘rinlaridan turib: «Ey
odamlar, kishilar o‘zlarini saylagan kishilarini bilishlikni istaydilar», dedilar. Ammo ibni
Yosir o‘rinlaridan turib: «agar odamlar ixtilof qilishmasun, desangiz Alini saylang»,
dedilar. Miqdod ibni Asvad ham Ammorning gaplarini qo‘llab-quvvatladilar. Abdulloh ibni
Sarh esa o‘rinlaridan turib: «agar qurayshlar o‘rtasida ixtilof kelib chiqmasun, desangiz
tezdan Usmonni saylangda, ikki firqa o‘rtasidagi janjalni, toki ularni bo‘lib tashlamay
turib, pasaytirib qo‘ying», dedilar. Said ibni Abu Vaqqos Abdurahmonga qarab:
«odamlar fitnaga tushmay turib ishni hal etib qo‘ya qoling,» dedilar. Bu gaplarni tinglab
bo‘lganlaridan keyin Abdurahmon «men tekshirib chiqdim va kengashdim, sizlar
janjallashmay turinglar», dedilar.
Bir vaqt Alini chaqirib: «Ey Ali, OLLOHning kitobi va Rasulining sunnati hamda u
zotdan keyingi ikki xalifalarning siyratlari bilan amal qilaman, deb OLLOHga qasam
ichishingiz lozim bo‘ladi», dedilar. Ali ham «men kuchimni yetganicha, bularga amal
etaman, deb umid qilaman», dsya javob berdilar. Keyin Usmonni ham chaqirib Aliga
aytgan gaplarni qaytarib aytdilar. Usmon ham shunday qilishlikka qat’iy so‘z berdilar.
Abdurahmon shu onda Usmonni xalifalikka saylab bay’at qildilar. Shuning bilan saylov
nihoyasiga yetdi. Usmon (r. a.) xalifa etib saylandilar.
Usmon (r. a.) bay’at berilgan vaqtidan boshlab musulmonlar o‘rtalarida umaviylarga,
hoshimiylarga, alaviylarga taqsimlanish yuz berganligini mulohaza etamiz.
Xulafoi roshidiyn. Rizouddin ibn Faxriddin
Do'stlaringiz bilan baham: | 
