Microsoft Word xulafoi roshidiyn ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

48

Beshinchi sonda bayon etilgan tabiat sirlarini noto‘g‘ri yo‘l bilan o‘rganishlikka Islom 

o‘zining «har bir narsani hujjatiga qarab qabul qilinglar, taxmin va gumonlar haqiqatni 

o‘zgartira olmaydi», degan shiori bilan barham bergani kirishdi. 

Oltinchi sonda bayon etilgan odamlarni yaratilishi va vazifalarini ularga anglatish 

uchun Islom: «Sizlar faqat Ollohga ibodat qilish uchun yaratilgansizlar, yer yuziga xalifa, 

ya’ni Olloh tomonidan o‘rinbosar etilgansizlar. O’rinbosarlik sizlarga aynan har bir 

mavjudot haqqini adolatda ado etmog‘ingizni taqozo etadi. Tiriklik kunlaringizni yaxshi 

amallar bilan o‘tkazishingiz kerak, degan shiorni olg‘a surdi. 

Yettinchi sonda bayon etilgan «kuch — hal qiluvchi omil», degan tushunchani Islom 

o‘zining «erkakka ham qilgan amallaridan nasiba bor, ayolga ham qilgan amallaridan 

nasiba bor», dsgan shiori bilan barham berish uchun kirishdi. 

Sakkizinchi sonda bayon etilgan chigalliklarni barham berish uchun Islom o‘zining 

«hammangiz boshliqsiz va hammangiz o‘z qo‘l ostilaringizdagilardan javobgarsiz, 

Ollohga va uning Rasuli hamda o‘zlaringiz saylab qo‘ygan boshliqlarga itoat eting. Agar 

sizlarga qora, boshi tepakal qul boshliq etilsa, ichlaringizda kitobullohning amrini 

og‘ishmay amalga oshirsa unga itoat etinglar», degan shiorni e’lon etdi. 

Yuqorida aytib o‘tilgan yuksak ta’limotlarni jahon xalqlari o‘rtasida, olamda ezilib 

yotgan afgor omma o‘rtasida qaror toptirishlik uchun, ularni asrlardan bsri o‘rab olgan 

zulm, jabr, adolatsizlik zanjiridan xalos etishlik uchun, zolim, mustabid, xohishparast 

hokimlarni va ularga hamtavoq bo‘lgan, o‘zlarini diniy arboblarimiz, deb atagan 

kishilarning qo‘llaridan xalqlar taqdirini hal qilishlik sultasini olib uni haqiqiy egasi 

bo‘lgan Ollohga topshirishlik uchun jihodlar qilingan. Arab saltanatini Rum va Eron 

saltanati o‘rnida barpo etishlik maqsadida emas, balki umum jahon afgor ommasiga o‘z 

huquqini o‘zi belgilashlik, ozodligini berishlik uchun jihodlar qilingan. Islomiy jihodlar 

bilan o‘zga xalqlar olib borgan urushlar o‘rtasidagi asosiy farq mana shulardan iborat. 

Hozirgi kunda oddiy bir shahar hokimining uyi taftish etilganda, noqonuniy suratda 

jamg‘arilgan millionlab pullar chiqayotgan bir onda, butun Islom davlatining 

umumrahbari bo‘lgai xalifalar vafot topishgan vaqtida qoldirishgan boyliklari 

bo‘yinlaridagi qarzlari bo‘lgan, xolos. Ular ham agar o‘zga rahbarlar kabi g‘amlari mol 

jamgarish bo‘lganida edi, albatta, bunday imkoniyatga ega edilar. Lekin ulardagi iymon, 

xalqlarga bo‘lgan haqiqiy muhabbat, Ollohga bo‘lgan muhabbat har qanday o‘tkinchi 

narsalar muhabbatidan yuksak bo‘lgandi. Ular boyliklarga umum mulki dsb, Olloh — 

umum insoniyat mushtarak holda o‘z ehtiyojini qondirish uchun boyliklarini yaratgan 

degan, ko‘z qarashda bo‘lgandilar. Ular boylikni taqsimlab turganlarida kichkina bolalari 

og‘ziga solib olgan bir dirhamni ham zo‘rlab olib qo‘ygandilar. Zsro, Umar 

umummushtarak molda bir dirham ham ortyqcha, o‘zgalarlan haqqi yo‘q, dsgan 

ko‘rsatmaga ishora qildilar. 

 

 

---

Xulafoi roshidiyn. Rizouddin ibn Faxriddin