Microsoft Word xulafoi roshidiyn ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

46

Vasiyatlariga binoan chorshanba kuni Oyisha onamizning hujralariga Rasululloh va Abu 

Bakrning yonlariga dafn qilindilar. Janoza namozi masjidda o‘qildi, Suxayb Rumiy imom 

bo‘ldilar. 

Hazrati Umarning xalifalik davrlari o‘n yilu olti oy bo‘lib, vafot etganlarida yoshlari 63 

da bo‘lgandi. 

Hazrati Umar jismonan o‘lgan bo‘lsalar-da, biroq Islom uchun Olloh yo‘lida kishilar 

baxtiyorligini istab qilgan xizmatlari tufayli xalq orasida nomlari yaxshilik va adolat 

timsoli sifatida yashab qoldi. 

Inshoolloh kelajakda ham yashab qolajakdur! 

 

Esang istar dilo umri farovon 

Haqiqat yog‘iga qovrilgan ey jon! 

 

 

XULOSA 

 

Rasululloh sallallohu alayhi vasallam tomonlaridan arab jazirasida sof ilohiy qonunga 

binoan amal etadigan yagona hukumat barpo etilgandi. Hazrati Abu Bakr va hazrati 

Umar davrlarida esa mazkur hukumat ancha kengayib, ba’zi bir qo‘shni davlatlarni ham 

o‘ziga birlashtirib oldi, kuchli mamlakatga aylandi. 

Rum va Eron saltanatlari asrlardan beri qo‘shni davlatlarni goh unisi-goh bunisi bosib 

olib hukm surib kelgandilar. Ularning yuritgan siyosatlari faqat mazkur bosib olingan 

yerlardan o‘z foydalariga soliq undirish, o‘z davlatlarining xazinalarini chetki tushumlar 

hisobiga ko‘paytirishdan iborat edi. Ular boSib olingan xalqlarni zo‘rlab o‘z qo‘llari ostida 

tutib turardilar. Rum va Eron amaldorlari qo‘sh ayvo» li saroylarda yashardilar. Tez-tez 

turli bazmlar uyushtirardilar. Bu bazmlarga behisob aqchalar sarflanardi. Bularning 

hammasi oddiy mehnatkash xalq hisobidan qilinardi. Saltanatlar qo‘l ostida yashovchi 

xalqlar zulm va zo‘ravonlik siyosatidan nihoyatda bezor bo‘lib, qalblari ularga nisbatan 

nafratga to‘lib ketgandi. Mana shuning uchun ular Islom askarlariga ortiq qarshilik 

ko‘rsatmay taslim bo‘lgandilar. Ular Islom hukmdorlarida misli bo‘lmagan adolat va 

oliyjanoblikni ko‘rganlaridan keyin Rum va Eron amaldorlari tomonidan xo‘rlangan oddiy 

xalqqa hech qanday ortiq qarshiliksiz shahar darvozalarini ochib bergandilar. Arablarga, 

Rum va Eron kabi kuchli va qudratli sanalgan saltanatlarga bir vaqtning o‘zida hujum 

qilib har ikki maydonda ham g‘alaba keltirgan narsa eng avvalo ilohiy ta’limot bo‘lgan 

Qur’on ko‘rsatmalariga hech qanday og‘ishmay tinchligu urush holatlarida amal 

qilganlari bo‘lsa kerak. Ular mazkur saltanatlarni bosib olib u yerdagi boyliklarni shaxsiy 

manfaatlari yo‘lida istaganlaricha foydalanishga imkoniyati bo‘lish uchun urush qilganlari 

yo‘q. Balki maqsadlari har qanday manfaatdorlikdan sof bo‘lgan holda mazkur sultonlar 

qo‘li ostida asrlardan beri «kishi-kishiga qul», degan tushuncha zulmi ostida ezilib xor 

bo‘layotgan Ollohning mushtipar bandalarini, «kishi-kishiga emas, balki hamma barobar 

yagona Ollohga qul», degan shiorni joriy etish uchun urush qilgandilar. Buning natijasida 

tabaqalanish zulmi, kishini-kishi tomonidan ezish, xo‘rlash, zulmi yo‘qolib, o‘rniga 

hamma umum huquqlarga ega va barobar bo‘lgan adolatli tuzum yuzaga kelardi. 

Tabaqalanish zulmi dunyo xalqlarini eng jirkanchli suratda uzoq asrlardan beri ezib 

kelardi. Mazkur zulmni xalqlar ustidan ko‘tarib tashlashlik uchun Islom, o‘zining «hamma 

yagona ota va onadan tarqalgan» degan oliy shiorni e’lon qilgandi. Demak, barchaning 

kelib chiqishi yeri bir bo‘ladigan bo‘lsa, tabaqalar ichidagi imtiyoz o‘z-o‘zidan barham 

topadi. 

Ikkinchidan, qadimiy xalqlar orasida taqsimlash ham g‘ayri-qonuniy suratda bo‘lgandi. 

---

Xulafoi roshidiyn. Rizouddin ibn Faxriddin