Hazrati Ali Jamal voqeasidan hanuz tinib-tinchimay turib yana yangidan Muoviya ibni
Xulafoi roshidiyn. Rizouddin ibn Faxriddin
www.ziyouz.com kutubxonasi
83
Abu Sufyon Shom qo‘shnida hazrati Aliga qarshi dushmanlik uyg‘otib u zotga qarshi
kurashga otlantirayotganligining xabari kelib qoldi. Muoviya askarlarga juda ham saxiylik
bilan sovg‘alar ulashib o‘z tomoniga og‘dirib oladi. Ular ichida Aliga qarshi fitna shu
darajada yurgiziladiki, hatto Ali Usmon (r. a.)ning xunlarini o‘z vaqtida olmaganlari
yetmaganiday bunga qo‘shimcha ravishda hazrati Usmonni qatl etishda ishtirok etgan
ibni Sabo’ qo‘shinini o‘ziga birlashtirib olganligi uchun ham mas’uldir, degan da’voga
ularda qanoat hosil qildirdi. Albatta, bunday mish-mishlar askarlar orasida o‘zining yomon
ta’sirini ko‘rgazmay qolmadi. Mazkur mash’um xabar hazrati Aliga yetib ma’lum
bo‘lgach, u janob Jarir ibni Abdullohni qo‘llariga maktub berib Muoviya tomonga
jo‘natdilar. Maktubda muhojirlar bilan ansorlar hazrati Aliga to‘la quvvatlangan holda
bay’at berganlarining xabari hamda Talxa bilan Zubayr bay’at etganlaridan keyin
bay’atlarini buzganliklari va oqibatda Jamal voqeasida xunuk holatda o‘ldirilganliklarining
xabari bayon etilib, oxirida esa Muoviyani hazrati Aliga bay’at berishlikka chaqiriq bilan
tugatilgan edi. Hazrati Aliga bay’at qilmagan voliylardan yagona Muoviyaning o‘zi qolgan
edi. O’zga barcha viloyat boshliqlarining hammasi bay’at berib bo‘lgan edi. Muoviya
hazrati Alining maktublari qo‘liga tekkanidan keyin esa bir hiyla ishlatishlikni qasd etdi.
Alining elchilariga javob berishni keyinga surib, «men yaxshilab o‘ylab olishim kerak»,
deb chalg‘itib o‘zi esa Amr ibni Osni chorlab maktub yozib yubordi. Maktubni olganlaridan
so‘ng, Amr ibni Os Muoviyaning oldiga yetib keladilar. Muoviya Amrdan «hazrati Ali
xususlarida nima qilishim kerak», deb maslahat so‘raydi. Amr ibni Os Muoviyaga: «Siz
Alidan Usmonning qasosini talab eting, mabodo Ali bunga rozi bo‘lmasa, unda Aliga
qarshi Shom lashkarlari yordamida urush oching», deya maslahat so‘raydilar. Ushbu
rivoyatda aytilgan:
Amr ibni Os Muoviya Usmon to‘g‘rilarida hech narsa demay maslahat berganlar. Buni
Ya’kubiy rivoyat etganlar. Bu rivoyatlardan qaysi biri to‘g‘riroqligi noma’lum. Biroq,
hazrati Alining elchilari Muoviya qoshlaridan Muoviya Aliga qarshi Shom qo‘shnini
tayyorlayotganligi xabarini olib kelganlar. Xabar mazmuni ushbu edi: Muoviya Shom
askarlari ichida hamiyatni qo‘zg‘ashlik uchun Usmonning qonga belangan kuylaklarini
hamda xotinlarining panjalarini Damashq minbariga bayroq qilib ostirib qo‘yadi.
Askarlarga juda ko‘p sovg‘alar berib ularni o‘ziga og‘dirib olganidan so‘ng esa mana bu
mazmundagi xatni ular ichida o‘qib eshitdirgandi. Go‘yo ular Usmonning o‘chini olish
uchun jang qilar emishlar.
Hazrati Ali ham 37-hijriy yilning 25-shavval oyida to‘qson ming askar bilan birgalikda
Safin degan joyga qarab yurdilar. Muoviya ham sakson besh ming askar bilan Frot
daryosining sohiliga kelib tushdilar. Muoviya askarlari Ali askarlari bilan daryoning
o‘rtasini to‘sib qo‘ydilar. Askarlar qarorgohlariga o‘rnashgandan ikki kun o‘tib hazrati Ali
Muoviya tomonlariga elchi yubordilar. Muoviyani birlashishga, hamda Islom jamoatiga
kirishlikka chaqiradilar. Muharram oyining oxirgi kuniga qadar ikki o‘rtada tinchlik
shartnomasi tuzildi. Biroq ikki toifa o‘rtasida urush alangasini butunlay to‘xtatishlikka
muvaffaq bo‘lolmadilar. Safar oyi kirib, o‘rtadagi shartnoma vaqti bitishi bilan ikki orada
urush boshlanib ketdi. Jang benihoya qizidi. Shu paytda Ammor ibni Yosir Muoviya
askarlarning bir qanchalariga to‘satdan hujum etib, ularning barchasini tig‘dan
o‘tkazdilar. Bu ishni ko‘rgan Ali askarlari g‘ayratga kirib, dushmanlariga qarshi qattiq
hujumga o‘tdilar. Muoviya askarlari sarosima ichida qoldilar. Agar shu vaqtda Amr ibni
Os bir xiyla ishlatmaganda edi, albatta, Ali askarlari g‘alabaga erishgan bo‘lardilar.
Chunki Muoviya askarlari chekinishga tushay deb qolgandilar. Biroq shu paytda Amr ibni
Os qo‘llarida Kur’onni ko‘tarib Qur’on hukmiga itoat etishga har ikki toifani chaqirgan
bo‘ldilar. Buni ko‘rib Alining askarlari o‘rtasida ixtilof paydo bo‘ldi. Iroqliklar «Ollohning
kitobiga javob berishimiz kerak», dedilar. Hazrati Ali ularga: «Bu ish bir aldamchiliqdur,
