Microsoft Word xitoy va o'zbek tili undosh tovushlarning qiyosiy tahlili

Tovush paychalarining ishtirokiga ko`ra undoshlar ikkiga bo`linadi: 1) 

jaranglilar: b, v, z, d, j, ch, g, g`, y, m, r, l, ng; 2) jarangsizlar: p, f, s, t, sh, ch, k, x, k, 

h. 

Undoshlarni jarangli va jarangsizlarga ajratishning sababi shundaki, jarangli 

undoshlarni talaffuz etishda un paychalari tarang tortilgan holda faol ishtirok etadi. 

Shu bois jaranglilar tarkibida shovqin bilan bir qatorda ovoz ham qatnashadi. 

Jarangsiz undoshlarni talaffuz qilganda esa, un paychalari ishtirok etmaydi. 

---

Shuning uchun jarangsizlar faqat shovqindan iborat bo`ladi. Jarangli va jarangsiz 

undoshlardan quyidagilar hosil bo`lishi o`rniga ko`ra juftlik tashkil qiladi: b, v, z, d, 

j, ch, g, g`,p, f, s, t, sh, ch, k, x. 

O`zbek tilidagi y, m, n, r, l, ng undoshlari jarangsiz juftga, q, h kabi jarangsiz 

undoshlar esa jarangli juftga ega emas.

30

  

 

O`zbek tilida undoshlar klassifikatsiyasi: 

 

 

Hosil bo`lish o`rniga ko`ra 

 

Lab 

undoshlari 

 

Til undoshlari 

b, p, m, f 

(lab-tish) 

 

   Til oldi 

 

   Til 

o`rta 

 

   Til orqa 

 

    Bo`g`iz

 

d, t, z, s, 

j, sh, n, l, r, ch.

            Y 

g, k, ng, 

q, g`, x 

      H 

 

                                                            

30

 S.Rahimov, B.Umurqulov, A.Eshonqulova. Hozirgi o`zbek adabiy tili. Toshkent., 2001.-B.17-18. 

---

 

                                        

Hosil bo`lish usuliga ko`ra 

Portlovchi Sirg`aluvchi  Qorshiq 

b, p, m, g, k, q 

s, j, sh, y, x, g`, h 

 

ch (t+sh), j (d+j), s 

(t+s)