Microsoft Word usmon mushafi ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
16
keyinchalik o‘g‘illari Xolidda edi, undan so‘ng uning avlodlariga qoldi, ular esa birin-ketin 
olamdan o‘tib ketdilar. Shomning ba’zi mashoyixlari, Mushaf Tus zaminida, deydilar»,—
deb xabar beradi. 
Umar Rizo hazratlari «Qur’on nima?» nomli kitoblarida shunday yozadilar: « Bir 
rivoyatda, Usmon(r.a.)ning xos Mushaflari umaviylar qo‘lida edi, deyilgan. Umaviylar 
Andalusga hijrat qilganlarida uni o‘zlari bilan olib ketgan edilar. Andalusda musulmonlar 
davlati ag‘darilgandan keyin Mushaf Fos (Mag‘rib)ga olib kelingan. 
Ibn Batutaning aytishicha, VIII hijriy asrda u Fosda mavjud edi va unda qon dog‘lari 
bo‘lgan. 
Samhudiy Madina Mushafining Usmon Mushafi emasligi to‘g‘risidagi rivoyatning 
sharhida shunday degan: «Mutaqaddim (avvalgi avlod)larning hech biri u to‘g‘rida zikr 
qilganini ko‘rmadim, ularning rivoyatlari o‘sha paytda Mushafning masjidda bo‘lmaganini 
taqozo qiladi. Hatto, mutaaxxir (keyingi avlod)lardan birinchi bo‘lib tarixni yozgan Ibn 
Najjor asarlarida ham u to‘g‘rida zikr qilinganini ko‘rmadik». 
Barzanjiy hazratlarining «Nuzhatun-nozirin» kitobidagi «Madina tarixi» bobida 
shunday deyiladi: “Hozirgi kunda Madinada mavjud bo‘lgan Mushafni sayyidino Usmonga 
nisbat qilinganini, Al-Matariy va undan keyingilarning Masjidi Nabaviyning o‘rtasida 
bo‘lgan qubbaning birinchi yong‘indan omon qolganligi to‘g‘risidagi rivoyatdan boshqa 
rivoyatlarda uchratmadim”. 
SHOM MUSHAFI 
Ibn Kasir o‘zining «Fazoilul Qur’on» kitobida (49-bet) «Bugungi kunda Usmon 
Mushaflarining eng mashhuri Shomdagi Damashq jome’ining shark tomonidagi xonada 
saqlanayotgan Mushafdur. U qadimda Tabariyya (Tiveriada) shahrida edi, so‘ngra, 
taqriban 518 yilda Damashqqa olib kelingan. Men uni ravshan siyoh va chiroyli husni xat 
bilan teriga yozilgan katta, ulug‘ kitob ekanligini ko‘rdim. Bu tuya terisi bo‘lsa kerak, 
vallohu a’lam»,— deb yozadi. 
Mavlono Shibli Nu’moniy o‘zining «Tahzibul-axloq» kitobida shunday deydi: «Abul 
Qosim Sabtiy Shom Mushafini 657 yilda umaviylar jome’ining xonasida ko‘rgan. 
Shuningdek, Ibni Abdulmalik uni 725 yilda ko‘rgan edi». 
Ba’zi tadqiqotchilar bu (shomiy) Mushaf bir qancha muddat Peterburgda Rusiya 
podshohlari qo‘lida bo‘lib, so‘ngra Angliyaga olib ketilgan, keyingi taqdiri nima bo‘lganini 
hech kim bilmaydi, degan fikrga moyillik bildiradilar. Kimki qo‘lyozma mushaflar va ular 
haqida biror manba’ga ega bo‘lgan kutubxonalar to‘g‘risida chuqurroq ma’lumot 
olmoqchi bo‘lsalar, Shufan kitobining 10jildiga murojaat qilsin. ( Professor Subhi Solih. 
«Mubohasot fi ulumil-Qur’on» (Qur’on ilmlari to‘g‘risida bahslar), 103bet.) 
BASRA MUSHAFI 
Ibn Batutaning sayohati to‘g‘risidagi kitobda Basra shahri haqida shunday satrlar 
bor: “Basra shahrida Ali ibn Abu Tolib masjidi bor. Bir paytlar u shahar o‘rtasida bo‘lib, 
hozirda markazdan ikki mil (1 mil750 metr) uzoqlikdadir. Unda jum’a namozlari o‘qiladi 
va ikki jum’a orasida yopiq bo‘ladi. Mazkur masjidda Usmon (r.a.) tilovat chog‘ida qatl 
etilganlarida qonlari tomgan Mushaf saqlanadi”. 
Shahobuddin Marjoniy Qozoniy hazratlari, qiroatlar xususida tasnif qilganlarning 
birinchisi Abu Ubayd Qosim bin Sallom Bag‘dodiydur, ikkinchisi Ahmad bin Jubayr Kufiy, 
deydilar. Qiroatlar xususida har bir yurtdan bittadan imomni sanab beshtaga 
yetkazganlar. Bular aniqlangan Mushaflar soniga muvofiqdur, chunki boshqa ikki Mushaf 

---

Toshkentdagi Usmon Mushafining tarixi. Shayx Ismoil Maxdum