Microsoft Word ulugbek hamdam muvozanat ziyouz com doc

Сен ердамас, кўксимда — юрагимда яшадинг, 
Хаёлимда бир умр — нигоҳимда яшадинг, 
Сўзларимда, бўғзимда, жон-жонимда яшадинг, 
Ҳалигача билмайман — тушми-ўнгда яшадинг? 
Сен ердамас, кўксимда — юрагимда яшадинг... 

Тақдир экан, бор экан пешонада айрилиқ, 
Чарс-чарс ёнар тандамас, қон-қонимда айрилиқ, 
Бўзлаб қолар бир умр остонамда айрилиқ, 
Гўримда ҳам тик турар ўлганимда айрилиқ... 
Тақдир экан, бор экан пешонада айрилиқ... 

Қалдирғоч, қанотларинг шунчалар қаромиди? 
Ҳижрон, ҳижрон, эй ҳижрон! Йўлинг беадомиди? 
Майли, кўнглим ғам ема, ахир бахт пайдомиди? 
Сенми эдинг қисматим ё битмас яромиди? 
Қалдирғоч, қанотларинг шунчалар қаромиди?..
6

Ниҳоят, Гулшода... У ақлли, билимдон ва кишига меҳрибон 
бўлиши баробарида касалванд эди. Мен ўшанда ўзимга-ўзим 
“Севганинг қизга етишолмадинг, бошқаларига эса мана, неча йилдир 
кўнглинг чопмаяпти. Кел, мард бўл-да, шу дардманд қизни бахтли 
айла!” деганим ҳануз эсимда. Ўша қарорим, ўша куним менинг 
бахтиммиди ёки бахтсизлигим? — ҳануз билолмайман. Ахир, 
уйланганимдан сўнг ҳаётим бутунлай бошқа изга тушиб кетди. 
Оилани ола хуржун, деганларича бор экан, менинг адл қаддим, алп 
қоматим бир зумдаёқ дол бўлди. Гулшоданинг дарди оғир чиқди — 
нафаси қисарди — қийналди бечора, ҳануз қийналади. Мен — 
6
Бу ва бундан кейин келадиган шеърлар Ойбек Ҳамдам қаламига мансуб 

---

Улуғбек Ҳамдам. Мувозанат (роман) 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
178
одамзоднинг бунақа қийналиши мумкинлигини ҳатто тасаввур ҳам 
қилолмайдиган, шоиртабиат одам — қаттиқ мутаассир бўлдим. Аёлим 
билан баробар, баъзан ундан мўлроқ изтироб чекдим. Бояқиш, ҳар 
ойда неча бор нафаси етмай кўкариб кетар, мен ҳам унга қўшилиб 
нари бориб, бери келардим. Топганим дорига кетарди, лекин пулни 
ўйламасдим, хотинимнинг — Гулшодамнинг жон талвасасидаги жони 
ғамини тортиб, адойи тамом бўлардим... 
Орада фарзандли бўлдим. Қиз. Қувончдан бошим осмоннинг нақ 
тоқига бир тегиб тушди-ёв. Аммо не ёзиқки, қизимиз ҳам дардманд 
бўлиб туғилди. Ичимга чироқ ёқса ёримасди. Назаримда, мен ўттизга 
етмаёқ куч-қуввату орзу-умиддан мосуво этилган эдим. Орзу не? Мен 
турмушнинг, оиламнинг ташвишлари қаъридан чиқолмадим. Мен 
беҳад таъсирчан эдим, атрофимдаги оғриқларга кўз юмиб, ўз 
кўнглимнинг чулдирашига қулоқ тутмасдим, тутолмасдим. Қатъи 
назар, амаллаб ўқишни тамомладим. Устозлар таклифи ва қистови 
билан ўша ерда ўқитувчи бўлиб қолдим. Илм қилмоқчи эдим. Ҳатто 
номзодлик диссертациямни ишлай бошлагандим. Лекин пешонада бу 
ҳам йўқ экан — шаҳар ҳавосида Гулшоданинг дарди зўрайгандан-
зўрайди. Қатнаб ишлаб кўрдим. Имкон кўтармади. Орада яна 
фарзандли бўлдик. Кўч-кўронни олиб, “Қайдасан қишлоқ!” — дея 
йўлга тушишдан ўзга илож топилмади. Бу орада азим империя 
қулади. Динга рухсат берилди. Ва мен исломнинг йўриғига юрдим. 
Юсуфнинг таъбири билан эса динга “муккамдан кетдим”. Хўш, нега? 
Наҳотки, бу борада Юсуф ҳақли? Наҳотки, мен оила ва жамиятда 
орзусига эришолмаган, улардан сазаси қайтган киши мисол барча 
йўқотганларимни диндан топмоқчи бўлдим? Юсуф нима девди? Ҳа-я, 
у тахминан шундай деганди: “Сиз бошқа йўлларга бошингизни суқиб 
кўрдингиз, лекин қаттиқ зарбаларга учраб, улардан қочиб чиқишга 
мажбур бўлдингиз. Қайтиб уларга яқинлашишга эса ботинингизда 
ўзингиз бехабар пайдо бўлган қўрқув изн бермади. Натижада, сиз ўша 
маҳалда ҳамма учун очиқ, ҳамманинг кириши мумкин бўлган йўлга 
— дини исломга бош урдингиз. Бой берилган орзуларга сарфланиши 
керак бўлган кучу ғайрат, иштиёқу эҳтиросингизни энди динга 
бағишладингиз. Сиз табиатан кучли бўлганингиз учун кўпчилик каби 
беш вақт намозни адо қилиш билан кифоялана олмадингиз, чуқур 

---

Улуғбек Ҳамдам. Мувозанат (роман) 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
179
кетдингиз. Динда чуқур кетиш эса тасаввуф саҳросига олиб чиқади. 
Пирсиз ҳолда сиз ўша саҳрони кечиб ўтишга бел боғладингиз ва 
адашдингиз. 
Кўриняптики, 
сиз 
бу 
йўлда 
ҳам 
мақсадга 
эришолмадингиз. Назаримда, сиз, мен, умуман, бизнинг уруғ қонида 
аллақандай шошқалоқлик борга ўхшайди. Биз ўз орзуларимизга 
ҳаддан зиёд катта куч ва истак билан интиламиз, натижада кўпинча 
уларни бой берамиз... Шундай қилиб, сиз авлиёлик сари йўлга 
чиққандингиз, — чунки бошқачасига рози бўлмадингиз, сиз 
илоҳиётда ана шу юксак мақомга эришгандагина руҳий сокинликда 
яшаши мумкин бўлганлар хилидансиз, — лекин ботиндаги Ишқни 
рўёбга чиқариш йўлларини, усулларини топа олмадингиз. Чунки 
ичингиздаги улкан эҳтирос дунё юзини кўришга шу қадар зўр 
бердики, сиз руҳият денгизи долғаларининг кетма-кет ҳужумидан 
эсанкираб қолдингиз. Раҳнамонинг ва етарли чуқур тасаввуфий 
илмнинг йўқлиги ҳамда сизни ўраб турган муҳитнинг моддиюнча 
табиати кемангизнинг ғарқ бўлишига олиб келди. Оқибатда энди сиз 
ҳеч бир ишга қўл уролмай, тушкун ва забун ҳолда юрибсиз. Чунки 
руҳиятингиз ҳаёт зарбаларидан захаланган. Сизнинг истеъдодингиз 
— “мен”ингиз эса ўз ичингизда қолиб кетди. Ташқи дунёга чиқмади, 
чиқолмади. Сиз бутунлай ўз ичингиздасиз, вужуд қафасингизда 
маҳбуссиз! Сизнинг ҳозирги паришонлигингиз, ана шу ботинда 
қолган маҳбуснинг табиий ҳоли, кайфиятидир...” 
Шу ерга келганда Амирнинг кўзлари юмилиб кетди. Лекин у 
ухлашни истамас, бошлаб қўйган ишини — ўз ҳаёти тафтишини 
охирига етказмоқчи эди. Шунинг учун юзини ювиб келмоқчи бўлиб 
қўзғалди. Лекин ҳоли келмади. Узаниб тумба устидаги идишдан сув 
олиб юзига сепди... 
Йўқ, йўқ, Юсуф ҳақ бўлолмайди, ахир, бир менми ичидагини 
рўёбга чиқаролмай кун кечираётган? Демак, бошқалар ҳам мен 
сингари руҳан касал? Демак, менинг муаммом, биргина шахс 
муаммоси эмас, балки кўпчиликнинг муаммоси, кўпчиликнинг дарди. 
Шундайми? У ҳолда менинг омадсизлигимнинг илдизи жамиятнинг 
бағрига бориб тақалади-ку! Демак, менинг фожиам жамиятнинг 
фожиасидир. Шошма-шошма қайси жамиятнинг? Ахир, мен шўро 
даврида дардга чалиниб, ҳозирги вақтда унинг заққумини 

---

Улуғбек Ҳамдам. Мувозанат (роман) 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
180
ичмаяпманми? Бундан чиқадики, менинг муаммом аввало шахсий, 
оилавийдир. Ҳар қандай жамиятда: хоҳ у ривожланган бўлсин, хоҳ 
қолоқ, хоҳ демократик бўлсин, хоҳ диктатор, қатъи назар, 
одамзоднинг булар дахл қила олмайдиган бахту бахтсизлиги 
мавжудлиги билан изоҳланмайдими менинг тақдир ёзиғим? Ҳа-ҳа, 
худди шундай, менинг фожиам на эски ва на янги тузумнинг маҳсули, 
уни фақат инсоннинг туғилиши ва ўлими ўртасидаги оқ-қора йўли 
орқалигина тушунтириш мумкин бўлар, балки... Лекин Юсуфга бир 
нарсада ҳақ бераман: инсон ҳақиқатан ҳам ўз орзу-ҳавасларини имкон 
қадар амалга ошириб яшашга интилиши зарур экан, акс ҳолда 
бўғилган ёки тийилган эҳтиёжи алал-оқибат унинг ўзини маҳв 
этадиганга ўхшайди! Ахир, менинг нафақат бошқа орзуларим, балки 
айни пайтда жинсий майлим ҳам мунтазам равишда қондирилмади-
ку. Гулшоданинг касаллиги, турмушнинг оғирлиги, ташвишнинг зўри 
... туфайли ойлаб, баъзан ундан кўп фурсат мобайнида мен ўзимни бу 
хоҳишдан тийиб юришга мажбур эдим. Бунинг азобини бошидан 
кечирганларгина билади. Энди ким айтади ўша изтиробларни изсиз 
кетган деб? Бордан йўқ, йўқдан бор бўлмайди, дейди физика. Демак, 
тортилган заҳмат қайдадир — менинг ичимда фасод боғлагани ва 
билимсиз равишда ўй-фикрларим, хатти-ҳаракатларимга таъсир 
ўтказаётгани аниқ. Йўқса, нега мен бунақа ғайритабиий қилиқлар 
қилаяпман, нега бу ерда — жиннихонада ётибман?.. Тавба, мен гўё 
ҳаммасини тушуниб тургандекман, бироқ нима учун ўзимни қўлга 
олиб, ҳаётимни бошқатдан бошлай олмайман? Нега бунча абгорман? 
Нега ҳеч бир ишга, ҳатто истамакка кўнглим чопмайди? Ахир, уйда 
хотиним, ўғлим ва иккита қизим бор, ўзимнинг-ку поездим кетиб 
бўлди, энди ҳеч бўлмаса, фарзандларимнинг келажагини ўйлаб, 
иродамни тўпласам, фойдали иш билан шуғуллансам бўлмайдими? 
Нега шуғулланмайман?.. Нега, нега, нега?..” — Амирнинг лаблари шу 
биргина оғриқ саволни такрорлар экан, мияси боягина қилинган 
уколнинг таъсирида уйқунинг тўрига илинган эди...