|
MIRZO ULUG’BEK
Uchinchi parda, ikkinchi ko’rinishdan parcha
G a v h a r s h o d. Siz o’g’limsiz, ammo meni yaxshi bilmaysiz,
Chunki sizni bolalikda Temurbek olib,
Samarqandga keltirgandi, u chog’dan sizga
Murabbiya bo’lgan edi Saroy Mulk xonim.
U l u g’ b e k. Menda shoyad topilarkan yaxshi mayllar,
Barisiga bois o’sha xonim rahmatlik!
G a v h a r s h o d. Yaxshi mayl... Yaxshi mayl!.. Mirzo, saltanat —
Yaxshilikni dastur qilsa qulaydi tezdan
Taxtni saqlash lozim ekan, shaddodlik kerak!
Bu sir emas. Ota-bobo udumi-ku bu.
Istaymanki, farzandlarim sulton bo’lsa ham,
Xohishimga itoatkor, qaram bo’lsinlar,
Kelinlarim kaniz kabi tursin xizmatda.
Tarbiyamda bahra topgan nabiralarim
Shu axloqda o’sib-unda. Misol, o’g’lingiz,
Ko’z cho’g’idek asrab boqdim Abdulatifni.
Dono, jasur, oliyjanob, fahmli, zakiy,
Diyonatli, mo’min, mute, asl musulmon,
Shu talabni eslatgani keldim Hirotdan,
Ha shularga odatlangan Gavharshodbegim.
U l u g’ b e k. Ha, chindan ham sizni yaxshi bilmas ekanman,
Onalikning haqi, ammo, bor bo’ynimizda.
Biroq, hurmat — ko’r-ko’rona itoat emas,
Taajjubki, sizda shuncha zakovat bor-u,
Boshqa hamma xotinlarni pastga urasiz,
Axir siz ham ayollarning vakilasi-ku.
Jannatmakon otamizning sizga ixlosmand —
Bo’lganidan foydalanib, hamisha, har on
Siz Hirotda erk va ongni siqdingiz yomon.
Tarbiyangiz ko’rib olgan nabiralar-chi,
Qarang, ular bir-biriga qanday g’arazkor!
Abdulatif, Alo bilan Bobir — uch qardosh
Bir-biriga lashkar tortib savashdi yovuz.
Abgor bo’ldi qancha shahar va inson, xazina.
Uchovi ham nabirangiz, dastparvardangiz.
Birin qo’zg’ab, birin qoqib, birin erkalab.
Nuqul janjal chiqardingiz o’rtalarida,
Yo’q, bu axloq, bu tarbiya, bu odat-udum
Samarqandda o’rnashiga yo’l qo’yolmayman.
O’g’lingizman va o’paman qo’llaringizni,
Tiz cho’kmakka omodaman huzuringizda.
Ammo, shu yurt sultoniman, hukmdoriman,
Bu o’lkaning taqdiroti menga havola.
Aralashmang bu davlatning ishlariga siz,
Hamma tadbir, buyruqlarga o’zim javobgar.
Siz — malika, biling, emas hokima!
G a v h a r s h o d. Bunday javob eshitgani kelganmidim men,
Sahrolarni, daryolarni o’tib mehmonga?
U l u g’ b e k. Javob achchiq, lekin ochiq. Ayni haqiqat.
Eh, sizsiz ham badxohlarim kam emas edi,
Endi ona qo’lidan ham zarba olaymi?
Xafa bo’lmang. Lekin, shoyad arazlasangiz,
Yana deyman: mamlakatning hayot-mamoti
Menga barcha azizlardan yanada aziz.
G a v h a r s h o d. Ulug’ Mirzo, bu saltanat Temurbekniki,
Unga voris Shohruh Mirzo, otangiz,
Otangizdan keyin Temur xonadonida
Yoshi ulug’, fikri to’lug’ men — volidangiz.
Nabiralar o’z o’rtada urushsa, mayli!
Bu ularga jangovarlik mashqidir, xolos,
Men ularni bir-biriga ko’z qilib qo’ydim,
Toki chiqsa buyrug’imdan bironta farzand,
Ikkinchisi unga qarshi otlanib darhol,
Odobini bergay uning... Bu yo’l yomonmi?
U l u g’ b e k. Esiz mashqlar, esiz odob bermak usuli,
Qizishtirib ulardagi kekni va nafsni.
Qancha-qancha qirg’inlarga bo’ldingiz bois,
Bular bari menga faqat andisha bo’ldi.
G a v h a r s h o d. Shahzodalar savashlarda, jang-u jadalda,
Puxta bo’lib sardorlikni egallaydilar.
Siz bo’lsangiz xushtor bo’lib hisob-kitobga
Boy berdingiz qo’ldan hatto hushyorlikni.
Aslzoda va mo’tabar odamlar emas.
Har xil tuban toifalar sizga ma’qulroq.
Eshitdimki, eng ishongan mahramingiz deb,
Olim, fozil deb maqtagan dastyoringiz
Ali Qushchi degan bitta noasl ekan?
Kim ekan u? Shu dargohda qullardan chiqqan.
Lochinlarni boqib yurgan qushbozning o’g’li.
Laqabini ko’rmaysizmi? «Qushchi» Yo pirim!
Mahramingiz — «Qushchi», shuncha qovushmagan nom
Turkiston-u Xurosonda hech bir xonzoda
Sizga manzur bo’lmabdi-yu, ammo negadir
Bog’bon qizi sizni butkul qilgan oshufta!
Koshki, tagli zotli bir qiz bo’lsa edi-ya!
U l u g’ b e k (
Xanda bilan
).
Ha, siz aytgan odamlarning pastdir nasabi,
Aqllari juda baland, lekin, mansabi...
G a v h a r s h o d. Asli yo’qdan har balo ham chiqsa ehtimol.
U l u g’ b e k. Qanday balo?
G a v h a r s h o d. Yo xiyonat, yo pastkashlik!
U l u g’ b e k. Bu shartmikin?
G a v h a r s h o d. Yo’q, shart emas, ammo bor gaplar.
Bu dargohga kirgan bilan hamon duv-duv gap:
Firuza-yu Abbos, tag’in Abbos, Firuza...
Nega, axir bu ikki nom aytilar birga?
Men aytmoqchi emas edim sizga shu sirni.
Balki mendan oldin bundan o’zingiz voqif,
Savolingiz javobidan gapirdim, xolos.
U l u g’ b e k (
o’z-o’ziga
). Tag’in ig’vo, tag’in fasod, oh muttahamlar!
(
Gavharshodga
). Bu uydirma gap, volida, ishonmang shunga!
G a v h a r s h o d. Har hodla men bu gaplarni tilimga ortib
Keltirganim yo’q Hirotdan! Bu ko’p xunuk gap!
Shunday, o’g’lim, uy egasi hushin yo’qotsa,
O’g’rilarga o’sha ko’ra ochiq guliston.
Namoz vaqti bo’lib qoldi. Borayin endi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
