Microsoft Word Tursunboyev S. O'zbek teatri tarixi. Majmua

TO’RA MIRZO 
(1956)
 
 
Yetuk  shoir  va  dramaturg  To’ra  Mirzo  (To’ramirzo  Jabborali  Dadamirzo  o’g’li) 
Namangan  viloyat  Chortoq  tumanining  Peshqo’rg’on  qishlog’ida  tug’ilgan.  Maktab 
ta’limini  olgandan  so’ng  1979-yili  Mannon  Uyg’ur  nomidagi  san’at  institutining 
teatrshunoslik  bo’limida  tahsil  ko’rgan.  Keyinroq  Moskvadagi  oliy  adabiyot  kursida 
o’qigan. Badiiy ijodiyotga 1970-yillari shoir sifatida kirib keldi va o’tgan davr ichida o’nga 
yaqin  she’riy  to’plamlar  chop  ettirdi.  Bir  necha  majmualari  rus  va  turk  tillarida  nashr 
etilgan. 
To’ra  Mirzo  1980-yillardan  dramaturgiya  sohasida  faol  qalam  tebrata  boshladi. 
«Ahmad  ila  Oqbilak»  (1984,  Xorazm  teatri),  «Sochidan  salom»  (1985,  Samarqand  va 
A. Hidoyatov  nomli  teatrlar)  «Poytaxt  latifalari» (1985—1986, Jizzax  va Buxoro teatrlari) 
«Qovurilgan  o’rdak  parvozi»)  (1987,  Respublika  Satira  va  Qashqadaryo  teatrilari), 
«Muhabbatga  o’q  tekkan  kun»)  (1988,  Kattaqo’rg’on  teatri)  kabi  asarlari  qator  teatrlar 
repertuaridan  o’rin  oldi.  1989—1999-yillari  To’ra  Mirzo  Amir  Temur  obrazi  ustida 
ko’lamli  izlanishlar  olib  bordi.  Amir  Temur  haqidagi  asarlarining  birinchisi,  Qashqadaryo 
teatrida  rejissor  B. Nazarov,  ikkinchisi  1996-yili  Yusuf  qiziq  Shakarjonov  nomidagi 
Farg’ona teatrida rejissor M. Yusupov tomonidan sahnaga qo’yildi. 
To’ra Mirzo san’at  institutini tugatgach, qator  gazeta  va jurnallar tahririyatida  ishlab, 
teatr  spektakllari,  san’atkorlar  haqida  ko’plab  taqriz  va  maqolalar  yozgan.  1999—2001-
yillar davomida O’zbekiston televideniyesida ishlab, o’nlab videofilmlar uchun ssenariylar 
yaratgan.  Uning  tarjimachilik  faoliyati  ham  e’tiborli:  Jon  Pristlining  «Xazina»,  Agata 
Kristining «Qopqon», Aziz Nesinning «Yashasin, sarg’ish pushti rang» dramatik asarlarini 
o’zbek  tiliga  tarjima  qilgan.  Poetik  va  dramatik  asarlari  uchun  unga  xalqaro  mukofotlar, 
«Amir  Temur»  hamda  «Amir  Temur  va  To’xtamishxon»  dramalari  uchun  esa  xalqaro 
Firdavsiy mukofoti berilgan. 
 
«AMIR TEMUR» 
Mazkur asar buyuk sohibqiron haqida keyingi o’zbek dramaturgiyasida yaratilgan ilk 
tarixiy-biografik  drama  bo’lib,  unda  Amir  Temur  turkiy  xalqlarining  rahnamosi,  islom 
dinining bayroqdori, jasur va omilkor sarkarda, davlat arbobi tarzida ko’rsatilgan. 
1405-yil, O’tror, qahraton qish, keksayib qolgan Temur Xitoy yurishiga chog’langan. 
Chiroq  o’chib  yonadi,  Yakkabog’,  30  yoshlik  Temur  mo’g’ul  bosqinchilariga  qarshi 
otlanmoqda.  Uning  zavjasi  O’ljoy  Turkonning  farzand  ko’rishi,  o’limi;  Turk  sultoni 
Boyaziddan haqoratli xat kelishi, Temurning Rum (Turkiya) sari qo’shin tortishi, g’alabasi, 
Xitoy  elchisi  tomonidan  boj  talab  etilishi,  g’azabga  kelgan  Temurning  Xitoy  sari  yurishi 
sahnalari qad ko’taradi. 
Asar  dastlab  Qashqadaryo  teatrida  1991-yili  rejissor  Bahodir  Nazarov  tomonidan 
qo’yilgan bo’lib, Amir Temur rolini H. Amirqulov va O. Beganjiyevlar ijro etgan.