Microsoft Word Turoperator majmua tayyor doc

Turoperatorlar sotish byurolarining asosiy ishlab chiqarish vazifalari: 
•
axborot-ma’lumot stendlari, og‘zaki xabarlar, yozma ma’lumotlar yordamida 
tashrif buyuruvchilarga ma’lumot yetkazish; 

---

541
•
xorijga turistik sayohatlar bilan bog‘liq boshqa istalgan malumotlarni berish; 
•
tashrif buyuruvchilardan turni bron qilish talabnomalarini firma tomonidan 
o‘rnatilgan shaklda qabul qilish; 
•
bron qilish uchun talabnoma bergan tashrif buyuruvchilardan xorijiy 
vizalarini rasmiylashtirish uchun pasportlarni qabul qilish, ularning amal 
qilish muddatlarini tekshirish; 
•
mijozlarni turni sotib olish va sotish shartlari, shuningdek, «Xorijga turistik 
safarlar umumiy shartlari» bilan tanishtirish; 
•
belgilangan muddatlarda mijozdan turning avans yoki to‘liq 
qiymati to‘lovini qabul qilish; 
•
turistik safar mobaynida uning sug‘urtasi masalasini kelishib 
olish; 
•
mijozga xorij vizasi qo‘yilgan pasport va zarur turistik hujjatlarni 
berish, unga safar xususiyatlari haqidagi eslatma berilgan holda sayohat 
tafsilotlari haqida xabardor qilish; 
•
sotilgan turda bo‘lishi mumkin bo‘lgan o‘zgarishlar to‘g‘risida 
mijozga tezda yetkazilishi va shu masalani u bilan kelishib olish lozim; 
•
mijoz tomonidan bo‘ladigan o‘zgarishlar haqidagi arizasini qabul 
qilish va tegishli chora-tadbirlarni qabul qilish; 
•
turistlar uchun, ularning talabnomalari asosida, qo‘shimcha haq 
to‘lash evaziga avtotransport buyurtma berish; 
•
boshqa shaharlik turistlar uchun xorij chiqish punktida 
mehmonxona bron qilishda yordam ko‘rsatish; 
•
mijozlardan shikoyatlar qabul qilish. 
Kontragentlik tarmog‘i.
Turoperatorlarning xorijga turistik yo‘llanmalarni 
sotishda vositachilardan (subagentlardan) foydalanish mijozlarni jalb qilishning eng 
tarqalgan va samarali usullari hisoblanadi. Turoperator va turagent hamkorligi 
ikkala tomonga ham sezilarli foyda keltiradi. Quyidagilar turoperatorga keng va 
tarmoqli turagentlik tizimiga ega bo‘lishni ta’minlaydi: 
•
turistik safarlar sotish hajmini ko‘paytirish; 
•
yangi bozorlarga, shu jumladan, chiqish turizmining mahalliy
bozorlariga chiqish; 
•
personal ta’minaminlash uchun, binolarni ijaraga olish va ularni jihozlash 
uchun qilinadigan harajatlarni kamaytirish. 
Faol harakat qilayotgan turagent - turoperator agentligining tarmoq 
mohiyatidir. Turagentning asosiy sifatlari ishonchlilik va haqqoniylik, sotishning 
turli samarali shakllaridan foydalana olish, kirishimlilik, personallarning 
kommunikabelliligi va xodimlarning yoqimliligi hisoblanadi. Turoperatorlar o‘z 
turagentliklari bilan doimo ish olib borishlari kerak -turistik safarlar sharoitlarini 
o‘rganish, moliyaviy ishlarni olib borish, bitimlar tuzishning huquqiy asoslarini 
o‘rganish, sug‘urta qilish bo‘yicha o‘quv seminarlarini olib borishlari lozim. 
Ko‘pgina turoperatorlar mavsum boshida yoki oxirida o‘z agentlari uchun reklama 
qilinayotgan turlar yo‘nalishlari bo‘yicha RAM-turlar deb ataladigan tanishtiruv 
safarlarini o‘z hisobidan tashkil qiladilar. 
Turoperatorning turagent bilan hamkorligi, albatta, agentlik bitimi shakliga 
ega bo‘lgan shartnoma bilan rasmiylashtiriladi. Unda quyidagi asosiy shartlar 

---

542
kelishib olinadi: 
•
agent o‘z zimmasiga oladigan sotish hajmi. Ko‘p hollarda agent 
mijozlardan talabnomalar tushganda va bo‘sh joylar mavjud bo‘lganda 
turoperator katalogi bo‘yicha turlarni joriy bron qilish va sotish huquqini 
oladi. Ba’zida kelishilgan shartlar asosida agent zimmasiga oladigan sotish 
joylarining qat’iy kvotasi belgilanishi mumkin; 
•
turning turoperator reklama qilayotgan narxidan yuqori bo‘lmasligi lozim 
bo‘lgan narx; 
•
turoperator va turagent orasidagi hisob-kitoblar tartibi va muddatlari; 
•
turagentning komission mukofoti miqdori. Komissionlarni olish tartibi. U 
har bir sotilgan tur uchun kelishilgan foiz yoki belgilangan summa 
ko‘rinishida 
belgilanishi 
mumkin. 
Odatda, 
turagent 
faolligini 
rag‘batlantirish maqsadida rejadagidan oshiqcha sotilgan turlar uchun 
bonus yoki komission ajratmalar foizlarining oshishi ko‘rinishiga ega 
bo‘lgan mukofot to‘lovlarini joriy qilishi mumkin. Ko‘pincha, 
turoperatorlar o‘z turagentlarini o‘z turlaridan biriga bepul turistik 
yo‘llanma bilan ham rag‘batlantiradilar; 
•
mijozlar talabnomalarini rasmiylashtirish shakli, tartibi va sotib olingan
turlar bo‘yicha to‘lovlarni amalga oshirish; 
•
sotiladigan turlar reklamasida turagent va turoperator qatnashishining 
xossalari; 
•
oldindan to‘lov amalga oshirilgan turning mijoz tomonidan rad etilishida 
bekor qilish, yo‘nalishni o‘zgartirish tartibi, o‘z vaqtida qilinmagan 
annulyatsiya uchun sanksiyalar harakteri; 
•
agentlik bitimida turoperator va turagentning bir-biri oldida va mijoz 
oldidagi javobgarliklari masalalari muhim ahamiyatga ega. Masalan, 
turoperator yo‘nalish, dasturlar, xizmat ko‘rsatish shartlariga rioya qilinishi 
uchun, Initsiativ turoperator esa tashuvlar va xorijiy vizalarni 
rasmiylashtirish uchun javob beradilar. Turagent turistik safarlar sharoitlari 
to‘g‘risida mijozlarga to‘liq va to‘g‘ri ma’lumot yetkazilishi, ular uchun 
joylarning to‘g‘ri va o‘z vaqtida bron qilinishi, tur bo‘yicha to‘lovlarning 
to‘liq amalga oshirilishi, shuningdek, tur annulyatsiyasi yoki uni 
o‘zgartirish shartlariga rioya qilinishi uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga 
oladi. 
Ko‘p hollarda joriy bron qilish shartlari asosida turagent turoperator 
tomonidan rejalashtirilgan turlarning sotilishi uchun hech qanday tijoriy 
majburiyatlarni o‘z zimmasiga olmaydi. Bu holda barcha xavf turoperator 
zimmasida bo‘ladi. Agar majburiy sotishlar kvotasi joriy etilmagan bo‘lsa, turagent 
faolligi faqat uning o‘zining moddiy manfaatdorligi bilan taqiqlanadi (qancha ko‘p 
tur sotsa, shuncha ko‘p foyda oladi). Turagentlar uchun qo‘shimcha rag‘batlantirish 
bo‘lib, ko‘p hollarda komissionlarning o‘sib borish shartlari xizmat qiladi. Masalan, 
turagent birinchi sotilgan 10 ta yo‘llanma uchun 5% miqdorida komissionga ega 
bo‘lsa, keyingi sotilgan 20 ta yo‘llanma uchun komission miqdori 7% ga oshadi. 
Agar 30 ta yo‘llanma sotilgan bo‘lsa, keyingi har bir sotilgan tur uchun komissiya 
miqdori tur qiymatining 10% ni tashkil etadi. 
Agentlik bitimini imzolashdan oldin uning qatnashchilari o‘z hamkorlarining 
ishonchliligiga ishonch hosil qilishlari uchun, ularni o‘rganishlari kerak. Amaliyot 

---

543
shuni ko‘rsatadiki, turagent, o‘z subagentlaridan yoki bevosita mijozlarning o‘zidan 
pulni yig‘ib olib, g‘oyib bo‘lishi mumkin bo‘lgan "soxta" turoperatorga uchrab 
qolishi mumkin. Yoki aksincha, turagent turoperatorning yuqori imidjidan 
foydalanib, o‘z mijozlaridan pulni yig‘ib oladilar va g‘oyib bo‘ladilar va shu bilan 
birga ularni turoperator bilan o‘zlari muhokama qilib olishlariga majbur qiladilar. 
Shunday hollarni oldini olish maqsadida agentlik bitimining har bir 
qatnashchisi zarur chora-tadbirlar qabul qilishi lozim. Hamkor turistik korxonaning 
mazkur faoliyat bilan shug‘ullanish uchun litsenziyasining mavjudligini tekshirish 
zarur. Shuningdek, tijorat xavfi sug‘urtasi masalasini ham kun tartibiga qo‘yish 
mumkin. Shartnomaning aniq shartlarini va sug‘urtasining ushbu ko‘rinishi 
bo‘yicha sug‘urta qoplamasi summasi individual holda kelishiladi, chunki bu firma 
ishlaydigan mamlakat, sotishlar hajmi kabi omillarga bog‘liq bo‘lishi mumkin. Har 
qanday holda ham professional mas’uliyatlarni sug‘urta qilish nafaqat firmaning 
o‘ziga foydali, balki turfirma ishonchliligining yana bir dalili bo‘lib xizmat qiladi. 
Xalqaro va mamlakatimiz qonunchiligi jiddiy ravishda turoperator va 
turagentning iste’molchilar oldidagi majburiyatlari uchun kafolat beradilar va 
tartibga solib turadilar. Turoperator va turagentlarni sertifikatsiyalashning yangi 
shartlari nomlari keltirilgan tashkilotlarning turistlar oldidagi majburiyatlari va 
javobgarliklarining aniq ajratilishini nazarda tutadi. 
Turmahsulotning vositachi tashkilotlar orqali sotish tizimi sotish kanallari 
deb ataladi. 
Ba’zi bunday firmalar nisbatan kichik turoperatorlar tomonidan yaratilgan va 
sotish uchun taklif etilgan inklyuziv va pekidj turlarni sotishga maxsuslashgan 
bo‘ladilar. Odatda ulgurji-turoperatorlar kichik dilerlardan tashkil topgan o‘z 
tarmoqlarini shakllantiradilar. Turlarni sotish bo‘yicha kichik mahalliy agentliklar 
qancha ko‘p bo‘lsa, potensial turistga tur haqida ma’lumot yetkazish va 
turmahsulotning samarali sotilishini tashkil qilish imkoniyatlari shunchalik ko‘p 
bo‘ladi. Xalqaro statistika ma’lumotlariga ko‘ra, turmahsulotlarning 80% dan 
ortig‘ini aynan kichik agentliklar sotadilar 
Harakteri bo‘yicha turistik firmalar