|
ADOVAT
Adovat deb birovga xusumat va dushmanlik qilmakni aytilur. Adovat vijdonni behuzur qiladurgon eng yomon xulqlardan o’ldig’ini inson yaxshi bilsa edi, hech vaqt aziz jonini alamlik azobga giriftor qilmas edi.
Suqrot hakim: «Man dushmanim bo’lg’on bir odamga adovat qilmayman. Zeroki, maning adovatim dushmanimning xusumatini ziyoda qiladur. Man adovatga qarshi do’stlik ila muqobala qilub,
xusumatni muvaddatga aylandurub, dushman kishilarni o’zumga el qilaman», – demish.
Aflotun hakim: «Dildagi adovat temirdagi zangg’a o’xshar. Zang temirni yegani kabi adovat qalbni azobga soladur», – demish. Hazrati Muhiddin: «Xusumat va adovatdan qutulmoq, birovga jabr va zulm bo’ladurgan ishdan ehtiyot bo’lmak, dushman paydo qiladurgan harakotdan ihtiroz qilmak ila bo’ladur. Man hech kimg’a adovat qilmoqg’a luzum ko’rmadim. Chunki hozirgacha man hech dushmanga uchramadim», – demish.
Alhosil, yomon xulqlarning yomoni bo’lgan adovat shunday bir yomon sifatdurki, barcha buzuq ishlarni tug’ub, katta bo’lub chiqadurgan yeri adovatdur. Adovat esa nafsoniyatdan paydo bo’lur . Nafsoniyat esa farishtalarning ustodi o’lan Azozilga «Shaytonur-rajim» ismini bergan shoyoni ihtiroz bir sifati zamimadur. Adovat ila nafsoniyat ikkisi tarbiyasiz dilga hosil bo’ladurgan bir illati jismoniyadurki, buning birinchi iloji vijdon va insof uzra hakimona tadbir va harakotimizga bog’lidur. Hamaga ochuq va oydindurki, adovat daraxti xusumat mevasini chiqarur. Agar adovatni kesub tashlab o’rniga muxolasat novdasi ulansa va bu soyada muhabbat va ulfat mevasi nishona qilur. Rasuli akram nabiyyi muhtaram sallollohu alayhi vasallam afandimiz: «Alloh taoloni suymagan odam xusumat va da’vosinda qattig’lik qilgan odamdur» , – demishlar.
Adovat balosi bizlarni netdi, Adovat qilma deb Haq bizga aytti.
Zidlik qilduk, mol va davlatlar ketdi, Moldan o’tub, oxir jonlarga yetdi.
NAMIMAT
Namimat deb so’z yurutmak, chaqimchilikni aytilur. Nammomlik fasodi axloqdan tug’uladurgan yomon xulqlarning biridur. Nammomlik nifoq va fasadning asosi o’ldig’i uchun bu yomon sifatni o’ziga maslak qilgan kishilar xalq nazarida munofiq yod o’lunurlar. Ikki mo’min orasida so’z yurutub, birini biriga dushman qilub, ikki oraga nifoq va adovat otashlarini solub, bir-biridan judo va xonavayron qilmakni dilida zarra qadar imon va insoniyati bor insonlarning vijdonlari aslo qabul qilmasa kerak. Ba’zi adovat va xasadchi kishilar birovning sha’nida yo’q so’zlarni iftiro va bo’hton qilub, ul kishini qadr va obro’sini to’kmak va e’tibordan tushurmak niyatida har kimga so’zlab yururlar. Munday kishilarni shariatda shahodatlari maqbul emasdur , hamda uydurma so’zlarining haqiqati bilinub qolub, birovga qazigan chuqurlariga o’zlari yiqilub, xalq orasida chaqimchilik ismi ila yod o’lunub, tezgina qadr va e’tibordan tushub qolur. Qalbi pok va vijdoni salomat o’lan inson bu kabi hiyla va tazvirdan tilini tiyar. Chunki munday fasod axloqg’a mubtalo bo’lgan arbobi nifoq faqat xalq qoshida emas, janobi Haq nazarinda ham suyumsizdur.
Nammom va g’iybatchi kishilar daraxt ildiziga tushgan buzog’bosh kabi xalq orasida ittifoq va ulfatning kavokini kemurub, umumiy xalq va millatning yashamog’i uchun lozim bo’lgan muhabbat daraxtini yemururlar. Birovni yomonlamak, yolg’on so’ylamak, haqiqatni berkitmak, mudohana yo’lig’a ketmak, shar ’an harom bo’lgan g’iybatni irtikob qilmak bo’ladur. Shaxsiy g’araz yoxud manfaati shaxsiyasi uchun bir kishidan eshitgan so’zini o’z maqsadiga muvofiq bir necha turli ma’nolar ila buzub so’ylamak zo’r ayb va gunohdur.
Hosili kalom, o’z jinsiga yomonlik qilmak va yomon so’zlar ila yod qilmakni odat qilgan kishilardan qochmak va hazar qilmak lozimdur. Rasuli akram nabiyyi muhtaram sallollohu alayhi vasallam afandimiz: «As’hobimdan biri ikkinchisining so’zin keturmasun, zeroki, man sizga sadrim salomat, qalbim rohat o’ldug’im holda uchramakni suyaram», – demishlar.
Hukamolardan biri: «Mol va ashyo o’g’rilaridan ko’proq odamlar orasidan do’stlik, ulfat, muhabbatni o’g’irlaydurgan odamlardan saqlanmak lozimdur», – demish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
