Microsoft Word transformatorning keltirilgan toki kuchlanishi va uning parametrlarini organish

3. Transformatorning nagruzka bilan (normal sharoitda) ishlashi 

 

Dastlab nagruzkali transformatorning birlamchi va ikkilamchi cho’lg’amlari uchun 

EYUK tenglamasini aniqlaymiz. 

Transformatorning  ikkilamchi  cho’lg’ami  qismalariga  iste'molchi,  ya'ni  nagruzka 

ulanganda uning birlamchi cho’lg’amidan I

1

, va ikkilamchi cho’lg’amidan I

2

 tok o’tadi. 

Bu toklar xosil qilgan magnitlovchi kuchlar (I

1

w

1

, va I

2

w

2

) birgalikda transformatorning 

asosiy  magnit oqimi Ф ni xosil qiladi. Asosiy  magnit oqimi asosan transformatorning 

po’lat  o’zagi  orqali  tutashadi  (17-rasm).  Ayni  vaqtda  bu  toklar  xar  bir  cho’lg’am 

atrofida qisman o’zak va xavo orqali tutashadigan Ф

c1

 va Ф

c2

 - sochilma oqimlarni xam 

xosil  qiladi.  Bu  erda  Ф

c1

  -  birlamchi  cho’lg’am  va  xavo  orqali  tutashadigan  sochilma 

magnit oqimi; Ф

c2

 - ikkilamchi cho’lg’am va xavo orqali tutashadigan sochilma magnit 

oqimi.  Sochilma  oqimlar  xam  vaqt  birligi  ichida  o’zgarganligi  uchun  bu  oqimlar 

ilashgan o’ramlarda qo’shimcha, ya'ni sochilma EYUK xosil qiladi. Sochilma oqimlar 

ta'sirida xosil bo’ladigan EYUK sochilma EYUK deyiladi. Sochilma EYUK ni E

c1

 va E

l

 

bilan belgilaymiz. Sochilma EYUK xam o’zinduktsiya EYUK dir. Ularning qiymati (1-

6) formula yordamida aniqlanishi mumkin, ya'ni 

Е

с1

 

=4,44w

1

fФ

с1

, 

E

С2

=4,44w

2

fФ

С2

. 

Elektr  yurituvchi  kuchlar  E

c1

  va  E

c2

  ni  I

1

  va  I

2

  toklar  xosil  qilinadigan  va  shu 

EYUK ni kompensatsiyalovchi reaktiv kuchlanish pasayishlari bilan almashtirish ancha 

qulaylik  tug'diradi,  ya'ni  ularning  qiymati  cho’lg’amlarning  induktiv  qarshiliklarida 

kuchlanish pasayishi bilan aniqlanadi: 

---

 

17-rasm. Nagruzka bilan ishlayotgan transformatorda sochilma oqimlar. 

1

1

1

x

I

j

E

c

•

•

−

=

             (1-13) 

2

2

2

x

I

j

E

c

•

•

−

=

              (1-14) 

bu  erda  x

1

  va  x

2

  -  sochilma  oqimlar  ta'sirida  vujudga  keladigan  birlamchi  va 

ikkilamchi  cho’lg’amlarning  induktiv  qarshiliklari.  xarflar  ustiga  ko’yilgan  nuqta 

ularning vektor qiymatini biddiradi. 

Sochilma  EYUK  reaktiv  xarakterga  ega  bo’ladi.  (-j)  ko’paytuvchisi  esa  sochilma 

EYUK I

1

 va I

2

 toklarga nisbatan 90° orqada qolishini ko’rsatadi. 

Shunday  qilib,  transformatorning  xar  bir  cho’lg’amida,  aynan  bir  vaqtda,  asosiy 

EYUK va sochilma oqimlar xosil qiladigan sochilma EYUK xosil bo’ladi. Oldin aytib 

o’tilganidek,  birlamchi  cho’lg’amda  xosil  bo’ladigan 

1

•

E

  elektr  yurituvchi  kuchi 

o’zinduktsiya  EYUK  bo’lib,  uning  yo’nalishi  transformatorga  tarmoqdan  beriladigan 

kuchlanish  U

1

  yo’nalishiga  teskari,  qiymati  esa  tarmoq  kuchlanishi  qiymatiga,  deyarli 

teng  bo’ladi.  Tarmoq  kuchlanishining  ozgina  qismi  birlamchi  cho’lg’amning  aktiv  va 

induktiv  qarshiliklarida  kuchlanish  pasayishiga  sarflanadi.  Transformator  nominal 

nagruzka  bilan  ishlaganda  birlamchi  cho’lg’amning  aktiv  va  reaktiv  qarshiliklarida 

kuchlanish  pasayishi  tarmoq  kuchlanishining  taxminan  2,5...5%  ni  (salt,  ya'ni 

nagruzkasiz ishlaganda esa U

1

 ning 0,125...0,25% ni) tashkil qiladi. 

Birlamchi  cho’lg’amga  tarmoqdan  beriladigan  kuchlanish  U

1

  vaqtning  xar  bir 

momentida  shu  cho’lg’amda  xosil  bo’ladigan  barcha  EYUK  lar  yig'indisi  bilan 

muvozanatlashadi.  Kirxgofning  ikkinchi  qonuni  asosida  transformatorning  birlamchi 

cho’lg’ami uchun EYUK lar tenglamasi quyidagicha yoziladi: 

1

1

1

1

1