Microsoft Word tanbehul gofilin ziyouz com doc

---

Tanbehul g’ofilin. Al-Faqih Abu Lays as-Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
1
AL-FAQIH ABU LAYS AS-SAMARQANDIY 
 
TANBEHUL–G‘OFILIYN 
(G‘aflatdan uyg‘otish) 
 
Arab tilidan Dilmurod Qo‘shoqov tarjimasi 
 
© «Mutarjim», Toshkent, 2003-2005
 
 
 
HADIS ILMI VA UNING TURLARI HAQIDA QISQACHA MA’LUMOT 
 
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam hayotlik chog‘larida vahiy kelgandan boshlab to 
vafotlariga qadar aytgan so‘zlari, bajargan fe’llari, biron sahoba qilgan ishni 
tasdiqlaganlari yoki indamasalar-da, iqror qilgan narsalari hadis yoki sunnat deyiladi. 
Payg‘ambar (s.a.v.) davrlarida hadisni sahobiylar eshitiboq, yozmasdan unga amal qilar 
edilar. Chunki hadis Qur’on oyatlariga aralashib ketmasligi uchun Payg‘ambar (s.a.v.) 
uni yozishni man’ qilar edilar. Ammo Qur’on mukammal shaklda nozil bo‘lib, sahifalar 
holiga keltirib bo‘lingach, odamlar hadisni yozishga ehtiyoj seza boshlashdi. Chunki 
Payg‘ambar (s.a.v.) vafotlaridan keyin tobe’inlar davrida Islom dushmanlari tomonidan 
Islomning ichiga har xil fitnalar va shular qatorida Payg‘ambar (s.a.v.) aytmagan yolg‘on 
hadislarni kirgizish hollari ko‘zga ko‘rina boshladi. Tobe’inlar davrida u qadar ko‘p hadis 
yozilmadi. Taba’ tobe’in va ulardan keyingi asrda yashagan olimlar hadisni chuqur 
o‘rganib, uni darajalarga bo‘lib, kitob shaklida yoza boshladilar. Buning barobarida hadis 
rivoyat qilishda asos bo‘lgan jarh va ta’dil ilmi ham kelib chiqdi. 
 
Hijratning IV asriga kelib hadis va hadisga taalluqli bilimlar mukammal va alohida-
alohida ilm tusini oldi. Endi hadislar sanadi, roviyi va matniga qarab darajalarga 
bo‘linadi. Hadis ilmi olimlari Rasulullohdan deb qilingan har bir hadisni darajasiga qarab 
«mutavotir», «sahih» va boshqalarga bo‘lib, har birining shartlarini va hukmlarini bayon 
qildilar. 
 
Parvardigordan yordam so‘rab, hadisdagi matn, sanad-isnod ma’nosini hadislar 
darajasiga ko‘ra bildiramiz.  
 
Matn – sanadning kalomga borib tugashi. 
Sanad, isnod – roviylarni matn bilan bog‘lovchi silsila. 
 
Hadis darajalari: 
1. Sahih – sanaddagi roviylar o‘zidan oldingi roviydan bevosita olgan hadisdir. Bu 
o‘rinda roviyning odili bo‘lishligi, mukammal shaklda hadisni zabt qilganligi va hadisning 
sahihligiga ta’sir qiluvchi illat bo‘lmasligi shart qilingan. Ahli hadisning ijmosi bilan unga 
amal qilish vojibdir. 
2. Muttafaqun alayh – Imomi Buxoriy va Imom Muslim o‘z «Sahih»larida biron hadisni 
zikr qilsalar va bu hadislar ma’noda va matnda bir xil bo‘lsa, muttafaqun alayh, ya’ni, bu 
ikki muhaddis ittifoq bo‘lishgan, deyiladi. 
3. Hasan – bunda sahihda shart qilingan narsalar mavjud bo‘lishligi zarur, lekin 
roviyning hadis zabti (hadisni yoddan bilishi yoki yozib olishi) biroz yengilroq bo‘ladi. 

---

Tanbehul g’ofilin. Al-Faqih Abu Lays as-Samarqandiy