3
Kirish
Tayor mahsulotni sotish va xisobga olish ishlab chiqariahning eng dolzarb vazifalaridan
biri xozirgi zamondagi iqtisodiy krizis eng avvalo ishlab chiqarishga ta’sir ko’rsatadi va tayyor
mahsulitni hisobga olishda qiyinchiliklar tug’diradi.
Dunyoning etakchi tahlil va ekspertlik markazlari tomonidan global moliyaviy inqiroz
holatlarini va uning yuz berishi mumkin bo’lgan oqibatlariga doir materiallarni o’rganishi va
umumlashtirishi natijasida bergan hulosalari:
-birinchidan, moliya-bank tizimidagi inqiroz jarayonlari deyarli butun dunyoni qamrab
olayotganligi, resessiya va iqtisodiy pasayishning muqarrarligi, investisiyaviy faollik
ko’lamining cheklanishi, talab va xalqaro savdo hajmining kamayishi, shuningdek, jahonning
ko’plab mamlakatlariga ta’sir ko’rsatadigan jiddiy ijtimoiy talofatlar sodir bo’lishining
mumkinligi;
-ikkinchidan, avj olib borayotgan global moliyaviy inqiroz jahon moliya-bank tizimida
jiddiy nuqsonlar mavjudligi va ushbu tizimni tubdan isloh qilish zarurligi. Ayni vaqtda bu
inqiroz asosan o’z korporativ manfaatlarini ko’zlab ish yuritib kelgan, kredit va qimmatli
qog’ozlar bozorlaridagi turli spekulyativ amaliyotlarga berilib ketgan banklar faoliyati ustidan
yetarli darajada nazorat yo’qligining tasdiqlanishi;
-uchinchidan, moliyaviy-iqtisodiy inqirozning har qaysi davlatdagi miqyosi, ko’lami va
oqibatlari qanday bo’lishiga ta’sir etuvchi omillar, ya’ni bu avvalo shu davlatning moliya-
valyuta tizimi qay darajada mustahkam ekanligiga, milliy kredit institutlarining qay darajada
kapitallashuvi va tulov imkonining (likvidligi) mavjudligiga, ularning chet el va korporativ bank
tuzilmalariga qay darajada qaram ekanligiga, shu bilan birga, oltin-valyuta zahirasining hajmi,
horijiy kreditlarni qaytarish qobiliyati va pirovard natijada - mamlakat iqtisodiyotining
barqarorligi, diversifikasiyalashuvi va raqobatga bardoshlilik darajasiga bog’liqligi;
-to’rtinchidan, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozidan imkon qadar tez chiqish, uning
oqibatlarini yengillashtirish ko’p jihatdan har qaysi davlat doirasida va umuman, dunyo
hamjamiyati doirasida qabul qilinayotgan chora-tadbirlarning qanchalik samaradorligiga,
ularning bir-biri bilan uyg’unligiga bog’liqligi.
O’zbekistonda bozor munosabatlariga o’tishning qabul qilingan 5 tamoyili (iqtisodiyotning
siyosatdan ustunligi, davlat - bosh islohotchi, kuchli ijtimoiy siyosat yurgizish, qonun
ustuvorligi, bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bochkich o’tish), o’ziga hos islohot va
modernizasiya modeli orqali o’z oldimizga uzoq va davomli milliy manfaatlarimizni amalga
oshirish vazifasini qo’yilishi, "shok terapiyasi" kabi usullardan voz kechilishi.
4
" Mamlakat tijorat banklari tulov qobiliyatining yukoriligi, hususan ular aktivlari
mikdorining "Fukarolarning banklardagi omonatlarini hnmoyalash kafolatlari tugrisidagi"
Qonunga muvofik shakllangan zahiralarni hisobga olgan holda 13 trillion 360 milliard sumdan
oshganligi bu esa aholi va hujalik yurituvchi sub’yektlarning jalb qilingan depozitlaridan
tahminan 2,4 barobar ko’p ekanligi.
Bank aktivlari hajmining sezilarli darajada oshganini hisobga olib, butungi kunda
respublikamizda aholining banklardagi barcha depozitlarini davlat tomonidan yo’z foiz
kafolatlash ta’minlanganligi.
2006 yilda tashqil etilgan "Mikrokreditbank"ning faoliyati, uning mamlakat hududida 78 ta
filiali va 270 dan ziyod minibanki mavjudligi, mazkur bank kichiq biznes va hususiy tadbirkorlik
sohasini kredit bilan ta’minlashga hizmat qilayotganligi.
O’zbekiston o’zining mustaqil tarakkiyoti davrida muddatli, spekulyativ kreditdan voz
kechib chet el investisiyalarini uzoq muddatli va imtiyozli foiz stavkalari buiicha jalb etish
tamoyiliga doimo amal qilib kelishi.
Tijorat banklarimizning tashki majburiyatlar buiicha tulovlarining holati va hajmi masalasi
buiicha hech qanday havotirning yukligi, respublikamiz bank tizimi jahon moliyaviy
inqirozining salbiy ta’siri va oqibatlaridan ishonchli tarzda himoyalanganligi.
Mamlakatda chet el sarmoyasini jalb etish buiicha har tomonlama kulay shart-sharoitlar
yaratilganligi, hususan, 2007-2008 yillar davomida o’zlashtirilgan chet el investisiyalari hajmi
2,5 barobardan ko’prok oshganligi.
Tabiiyki, yukorida keltirilgan misol va rakamlarda tobora chukurlashib borayotgan jahon
moliyaviy inqirozi mamlakatimizga ta’sir ko’rsatmaydi, bizni chetlab utadi, degan hulosa
chiqarmaslikning lozimligi, masalani bunday tushunish uta soddalik hamda kechirib bo’lmas
hato ekanligi. CHunki, O’zbekiston bugungi kunda xalqaro hamjamiyatni va global moliyaviy-
iqtisodiy bozorning ajralmas tarkibiy qismi hisoblanishi.
Tayyor mahsulot deb, barcha ishlov operatsiyalaridan o`tib, Tayyor xolga keltirilgan,
belgilangan davlat standarti yeki texnik talablarga javob beradigan, korxona texnik nazorati
xodimlari tomonidan qabul qilingan mahsulotga aytiladi. Uning tarkibiga buyurtmachi
korxonalar uchun bajarilgan ish, xizmatlar hamda ushbu korxonaga qarashli ishlab chiqarishdan
tashqari xo`jaliklar uchun bajarilgan ish va xizmatlar kiritiladi.
Korxona mahsulotni isteg`molchilar bilan tuzilgan shartnomalar, reja topshiriqlari asosida
bozor talablarini o`rganish kabi masalalarga katta eg`tibor bergan xolda ishlab chiqaradi
Do'stlaringiz bilan baham: 
