Microsoft Word shermuhammadbek qurboshi ziyouz com doc

 FOJIA MANZARALARI
Qo‘qonda dahshatli manzara namoyon. Eski shaharning uchdan bir qismi tom ma’noda yakson 
etilgan. Barcha yerda to‘p-to‘p murdalar. Ularning ko‘pchiligi kuyib ketgan. Qo‘qonning ruslar 
yashaydigan qismi ham anchayin vayron bo‘lgan. 
Keltirilgan barcha zararlarning umumiy miqdorini aniqlash, albatta qiyin. Qo‘qonda bir necha o‘n 
ming odam boshpanasiz, kiyim-kechaksiz qolgan. Shaharning yarmidan ko‘pi yonib kulga aylangan. 
9—10 fevral’ kunlari murdalarni yig‘ishtirish boshlandi, biroq tugallangani yo‘q. Eski shahardan 
arava-arava murdalar olib chiqib ketildi. Qurbonlar sonini hisoblab chiqish imkoni bo‘lgani yo‘q. 
Xomcho‘tga ko‘ra ruslardan yuztagacha kishi o‘lgan, yuzdan ortiq kishi yarador bo‘lgan. Sartlardan bir 
necha ming kishi halok bo‘lgan... 
AHOLI O’RTASIDAGI XAVOTIRLIK 
Urush tamom bo‘ldi. G’oliblar jo‘nab ketdilar. Mag‘lublar esa shahar ko‘chalari yoki qishloq 
bo‘ylab daydib yuribdilar, yoki xarobalar va kul tepalar uzra ma’yus izg‘ib yuribdilar. Rus aholisi 

---

Mansurxo‘ja Xo‘jaev. Shermuhammadbek qo‘rboshi 
www.ziyouz.com
кутубхонаси
15
xotirjam bo‘lishi mumkin edi, ammo ular tahlika va xavotirlik ostidalar. 
Qo‘qonda istiqomat qiluvchi ruslar bu yerda qolish xavfli ekanini his etmoqdalar. Qo‘qondan 
jo‘nagan dastlabki poezdlar to‘lib-toshib ketgan, keyingi poezdlar ham shu ahvolda jo‘naydilar.
Qo‘qon endi murdalar shahridir. U xuddi mog‘or va murda hidi anqib turgan lahadga o‘xshab 
qolgan... 
SULH
Urushlar tarixidan ma’lumki, ba’zi fotih va sarkardalar o‘zga bir mamlakatga urush boshlashdan 
oldin tuzilajak sulh bitimining loyihasini tayyorlab qo‘yar ekanlar. Shu jumladan, Qo‘qon urushi 
yakuniga yetgach, sulh tuzish ishiga kirishildi. Bunday sulh to‘g‘rirog‘i, sulh bitimi bitilgan qog‘oz 
sovetlarga kerak edi. Bu urushda sovetlar to‘liq g‘alaba qozondilar. Sirasini aytganda ular bilan sulh 
tuzadigan tomonning o‘zi yo‘q edi, illo, muxtoriyat hukumati a’zolarining ba’zilari qochib ulgurgan, 
ko‘pchiligi Skobelevda qatl etib bo‘lingan edi. Musulmon aholining salomat qolgan aksariyati 
qishloqlarga qochib chiqib ketgan edi. 
Sulh muzokaralari aslida 9 fevralda boshlangan bo‘lib, bolsheviklarga katta madad kuchi yetib 
kelgach, to‘xtatib qo‘yildi. Mana endi sulh zarur bo‘lgan paytda ular qochib ketishga ulgurmagan 
ayrim qo‘qonlik va atrof qishloqlik, boshqa shaharlik oqsoqollarni zo‘rlab olib kelib, sulh tuzishga 
kirishib ketdilar. Ular oqsoqollarni oldindan tayyorlab qo‘yilgan sulh bitimini imzolashga majbur 
etdilar.