|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
25
Ikkinchi, uchinchi kuni ham og‘iz ochmadi. Xoja o‘z karomatlari vositasida ushbu mehmondorchilik
maqsadini anglab tursalarda, sirboy bermay o‘tiraverdilar. Bu orada Chechek Xotun qo‘shinining
qolgan qismi ham yetib kelib, jangda g‘alaba qozonib, Marg‘inon qo‘shinining katta bir qismini asir
oldilar. Qo‘shinning qolgan-qutgan, sog‘ qolgan kichik bir qismi Marg‘inonga chekindi.
Chechek xotunda ko‘chmanchi, yarim yovvoyi xalq ayollarining aksariyatiga xos bo‘lmagan iffat,
uyalish hissi bor edi. Ushbu iffat Xojaga sevgi izhor qilishga yo‘l bermay, malikani iztirobga solar edi.
Malikaning Nurmuhammad Oxund nomli bir dono uyg‘ur mirzosi bo‘lar edi. Ilojsizlikdan qiynalgan
malika nihoyat Oxundga qalb sirlarini ochib, uni elchilikka (u payt sovchilar ham elchi deb aytilar edi)
taklif qildi. Boshqa jung‘or hukmdorlaridan katta farqi bo‘lgan Chechek Xotunni hurmat qiladigan
Nurmuhammad Oxund taklifini qabul qildi. Malika Oxundga Xojaning har qanday talabi bo‘lsa rad
etmay, qabul qilish lozimligini tayinladi. Asirlikining to‘qqizinchi kuni Xojani yana malikaning
chodiriga olib kirdilar. Oxund darxol maqsadga o‘tmasdan, diniy-dunyoviy ishlar, tariqat
masalalaridan suhbatlashib o‘tirdi. So‘ngra asta-sekin maqsadga yaqinlashib, malikaning dil izhorini
bayon etdi. Xoja bir oz sukut saqlab turib, shunday dedilar:
— O’zingiz o‘ylab ko‘ring, Oxun aka (bizning o‘lkalarda uyg‘ur millatiga xos barcha kishilarga
“Oxun aka” deb murojat qilinadi), vatanim xavf ostida turgan bir paytda, quroldosh sheriklarim asirlik
azobini chekib yotgan bir holatda uylanish haqida so‘z bo‘lishi mumkinmi? Yana, u ayol
bosqinchilarning kattalaridan biri, ustiga-ustak g‘ayridin bo‘lsa...
Parda ortidan suhbatni tinglab turgan malika navkar orqali Oxundni chaqirtirib olib, nimalarnidir
uqtirdi. Ko‘p o‘tmay Oxund yana Xojaning oldilariga chiqib, malikaning qarorini eshittirdi.
— Agar siz malikani nikohingizga olishga rozi bo‘lsangiz, urush harakatlari to‘xtatiladi, asirlar
ozod qilinadi, malika dinimizni qabul qilib, muslima bo‘ladi, o‘z qo‘l ostidagilarni ham islomga da’vat
qiladi...
Ularni shu so‘zda qo‘yib, endi voqeani boshqa joydan tinglang. Xojaga oshiqu beqaror bo‘lib
qolgan Zeberdet xon xonadoni a’zosi huquqidan foydalanib, bir necha marta Xoja band bo‘lib turgan
o‘tovga kirib, Xojaga sevgi izxor qildi. Uning qanday ayol ekanligini karomat kuchisiz ham sezib
turgan Xoja rad javobini berdilar.
Xojani malikaning chodiriga olib kelishgach, Zeberdet hech kimga sezdirmay, chodir atrofini o‘rab
olgan chohga tushib, chodir etagining bir chetini ko‘tarib, gap poylab turdi. Nihoyat, Xojaning:
— “Undoq bo‘lsa, ya’ni, bosqinchilar qo‘shinining bir qismi urush harakatini to‘xtatib, sheriklarim
banddan xalos bo‘lishsa, g‘ayridin ayol va uning qo‘l ostidagi minglab kishilar islomni qabul etar
ekanlar, malikaning taklifini qabul qilishdan o‘zga ilojim yo‘q, roziman”, — degan so‘zlarni eshitgach,
o‘zini qo‘yarga joy topolmay qoldi, rashk o‘tida to‘lg‘onib-yondi.
Malikada dini islomga kirish fikri bir qancha vaqt oldinroq paydo bo‘lib, Nurmuhammad Oxunddan
bir oz ta’lim olgan ekan. Xojaning roziliklarini eshitgach, boshiga katta ro‘molni chodira qilib,
“Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakatuh”, deganicha parda ortidan chiqib keldi. Oxund va
Xojaga yengil ta’zim qilib, cho‘kka tushib o‘tirdi hamda “La ilaha illalohu Muhammadin Rasululloh”,
deya kalima qaytarib, muslima bo‘ldi. Uchalalari maslahatni bir joyga qo‘yib, urushni to‘xtatish,
asirlarni ozod qilish, xoqonlikdan ajralib chiqish hamda fuqarolarni islomga kiritib, tinch mehnat bilan
shug‘ullanishga o‘rgatish, shundan so‘nggina nikoh harakatini qilishga kelishib oldilar. Shundan so‘ng
Xoja o‘z o‘tovlariga qaytdilar. Asirlar shu ondayoq banddan bo‘shatilib, ozod qilindi. Chodirdagi
suhbatni eshitib, umidini o‘zgan Zeberdet oxirgi marta o‘z baxti uchun harakat qilish maqsadida Xoja
bilan izma-iz u kishining o‘tovlariga kirib keldi. Xoja yana uning sevgisini rad qilganlaridan so‘ng
so‘radi:
— Mening Chechekdan qayirim kam? Husnda ham, mavqe’da ham undan baland bo‘lsam
balandmanki, aslo past emasman.
— Afting balki go‘zaldir, biroq axloqing go‘zal emas, tiling ham, diling ham, qilib yurgan ishlaring
ham pok emas. Qo‘y, o‘zingni ortiqcha urintirma, men seni aslo qabul qilolmayman. So‘zim qat’iy.
Mansurxo‘ja Xo‘jaev. Shermuhammadbek qo‘rboshi
Do'stlaringiz bilan baham: |
