|
Elektr tokidan talofat ko‘rgan insonga birinchi
yordam
1. Jabrlanuvchini elektr tokidan xolos etish.
2. Jabrlanuvchining ahvolini aniqlab bilish.
3. Sun’iy nafas berish va yurakni uqalash.
Elektr toki ta’siridan ozod etish uchun elektr
qurilma (jihozni)ni oziqlanayotgan kuchlanishdan
uzib olib qo‘yish (o‘chiruvchi moslama, tugmacha va
rubilniklar yordamida), agar buning iloji bo‘lmasa, u
holda probochnik predoxranitellarni burab chiqib
olish yoki simlarni tokdan saqlaydigan qo‘lqopchalar
bilan o‘tkir jismlar yordamida qismlarga bo‘lib,
283
chopib tashlash zarur. Agar sim jabrlanuvchining
ustiga tushgan bo‘lsa, istalgan tok o‘tkazmaydigan
jism (yog‘och, xoda, doska) bilan ehtiyotkorona olib,
bir tomonga surib tashlash kerak.
Agar jabrlanuvchi biron-bir tayanchda bo‘lsa, tok
yuruvchi simga oldindan erga tutashtirilgan sim
tashlash mumkin. Bu sim himoyani ishga solib,
kuchlanishni o‘chirishga xizmat qiladi. Bu holatda
jabrlanuvchining yiqilishiga yo‘l qo‘ymaydigan
tadbirni oldindan ko‘ra bilish zarur.
3.11 – rasm. Elektr toki ta’siridan ozod etish usullari.
284
Aksariyat
hollarda
jabrlanuvchining
tana
a’zolariga yalang qo‘llar bilan tegmaygina kiyimidan
tortib, xavfsiz joyga sudrab o‘tish mumkin.
Imkoniyat bo‘lsa, dielektrik qo‘lqoplar va
kalishlar berishi kerak.
Jabrlanuvchining elektr tokidan ozod etib, tezda
ahvolini aniqlash kerak.
Agar u hushida bo‘lsa-yu, biroq uzoq vaqt tok
ta’sirida bo‘lib turgan bo‘lsa, u holda unga to‘la
tinchlik, osoyishtalik zarur va 2-3 soat davomida
kuzatuv ostida bo‘lishi lozim, zero, elektr toki
chaqirgan buzilishlar sezilarsiz xossalarsiz o‘tishi,
biroq ayrim muddat o‘tgach, patologik oqibatlar klinik
o‘lim kelishigacha borib etishi mumkin.
Agar jabrlanuvchi hushsiz bo‘lsayu, nafas va
yurak faoliyati saqlanib qolsa (puls, tomir urish), u
holda
a) qulay va tekis qilib, chalqancha etqizish;
b) kiyimni tugmasini echish;
v) toza havo oqimini yaratish;
285
g) so‘ng jabrlanuvchiga vaqti-vaqti bilan spirt,
nashatir hidlatish;
d) suv purkash va doimiy tarzda tanani artish va
qizitish;
e) ko‘ngil behuzur bo‘lganda, ko‘ngil ayniganda
jabrlanuvchining boshini chapga yonboshga egish
kerak.
3.12 – rasm. Yurakni uqalash (massaj qilish) va sun’iy
nafas berish
Agar jabrlanuvchida hayot belgisi sezilmasa
(pulsi yo‘q bo‘lsa, yurak urmayotgan bo‘lsa, talvasali
noritmik nafas urishi), u holda jonlantirish (tiklash)
ishlariga kirishish zarur.
286
a) birinchi navbatda barcha organlarni kislorod
bilan ta’minlashning bosh manbai sifatida nafasni
me’yorlashtirish.
b) inson organizmining hamma to‘qimalariga
kislorod
etkazib
beradigan
qon
aylanishini
normalashtirish zarur.
Nafasni sun’iy nafas yordamida tiklaydilar.
Sun’iy nafas uslublari:
Qo‘lbola (Silvestr Shefer uslublari va hokazo)
1. Og‘izdan og‘izga (keng tarqalgan)
2. Og‘izdan buringa (keng tarqalgan)
3. Apparat va qo‘l yordamida.
Bizni o‘rab turgan havoda 21% ga yaqin kislorod
bor, o‘pkadan chiqaradiganimiz 16 foizga teng.
O‘pkaga puflaganda qo‘lbola uslublardagiga nisbatan
ko‘p, 1-1.5l havo tushadi. O‘pkaga daqiqasiga 10-12
martadan kam emas, o‘z nafasi chastotasi bilan birga
puflash lozim.
Agar jabrlanuvchi mustaqil tarzda nafas olsa, u
holda puflash jabrlanuvchining o‘zini nafas olishiga
moslash zarur. Ilk bor mustaqil nafas olishda sun’iy
287
nafasni to‘xtatish mumkin emas, zero, noritmik sust
mustaqil nafas olishlar o‘pkada etarli gaz
ayriboshlashni
ta’minlab
berolmaydi.
Yurak
faoliyatini tiklash uchun to‘g‘ridan to‘g‘ri bo‘lmagan
holda yurakni uqalash (massaj qilish) jarayonini
o‘tkazadilar.
Avvalo
jabrlanuvchining
chap
tomoniga
joylashadilar. Kaftning asosini ko‘krakning uyi -
qismiga qo‘yib, boshqa qo‘l kaftini birinchisining
yuqori qismiga ko‘yadilar.
Ko‘krakni shunday kuch bilan bosilsinki,
shunday u umurtqa tomon 3-6sm ga joylashib borsin.
1 daqiqada 60-70 ta ezish, bosish zarur.
Yurak
faoliyati
tiklanishi
xususiyatlari
jabrlanuvchining pulsi (tomir urishi) paydo bo‘lishi,
terining
pushti-qizil
rangga
kirishi,
ko‘z
qorachig‘larining kichkinalashuvidan iborat.
Ko‘pincha yurakni to‘g‘ridan to‘g‘ri bo‘lmagan
holda uqalash sun’iy nafas berish bilan muvofiq holda
qilinadi. Agar 2 kishi yordam ko‘rsatayotgan bo‘lsa, u
holda biri yurakni uqalasa, boshqasi sun’iy nafas
288
beradi: 3-4 yurak ezish va 1 ta nafas puflash. Agar
yordamni 1 kishigina ko‘rsatayotgan bo‘lsa, u holda
davriylik almashib turadi: 3-4 nafas puflash, so‘ngra
15 marta yurak ezish; 2 puflash-15 bosish va hokazo.
Jonlanish belgilari paydo bo‘lgandan so‘ng
sun’iy nafas berish va tashqaridan yurakni uqalash
havo puflashni jabrlanuvchining nafas olishni
boshlashiga muvofiqlashtirgan holda 5-10 daqiqa
davom ettirish zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
